Politika sa Pinas (1902-2022)
An politika parte na kan buhay kan ordinaryong Pilipino, may politika haros aro-aldaw, sa laog kan pamilya, sa barangay, sa banwaan, sa ciudad, sa provincia asin sa enterong nasyon.
Kaya para sa iba dawa bagohon an Constitucion pero dapat nakapalaman sa ley fundamental na igwa nin pirilian sa kada tolo o apat o anom na taon nganing masaya.
Aktwalmente, pagnagdadangadang na an eleksyon sabi kan mga taga-media, mga aspirantes orog na an mga propesyonal na politiko: “Happy days are here again!”
Sa Pilipinas kun oogkuron 365 days per year an politika o aro-aldaw mala ta pakatapos tolos kan eleksyon, pakasurumpa kan mga nanggarana poon tolos an rilibot kan mga nanunungdan sa rason na ma-consulta sa mga constituentes, matao nin kaogmahan bilang pasasalamat pero may mga dara nang relief goods (bagas, pansit, de lata etc.) nganing soboot iayuda sa mga nangangaipo.
May relief goods o ayuda maski mayo man nin bagyo o anuman na kalamidad.
Amay pa may dara nang mga parakanta asin parabayle na pig-sweswelduhan kan gobyerno. An iba iskolar kuno.
Orogma man siyempre an mga tao, “Matibay talaga si bossing ta dai kita nalilingawan”. Idto palan nagpopoon na an kampanya para sa masunod na eleksyon.
An politika sa kukuti kan mga tao na nakatadom sa saindang mga daghan parte kan kultura kan satong nasyon saka kan pagka sugarol ta an gusto may pirmeng nagbuburulyada sa politika. Matira ang matibay.
An taya wala too kadaklan pati birik-birik an tambod.
Kun siisay an kaatubang iyo an omaw, an nakatalikod tinatatsaran.
Kun siisay an makatao na daradakula iyo an kinakampihan. Pero kun an politiko mapasalang dikit, balyo tolos si Manoy sa ibong asin duman na masipsip.
Makanoson kutang pagmasdan pero sabi ngani kaiyan ni Bokal Mulo Hernandez, perineal topnotcher asin dai nadadaog maski tapos na an saiyang turno: “Iyo yan an realidad”.
Sa saradit na kandidato, konsehal o bokal, an importante may maitatao dawa ano, dugang pa ni BM Mulo. Mala ta sa naka-aguing dekada tabo na pamupo, kopya na may pangaran niya, lavacara, hugay o baratuhon na ballpen pwede na. Nakakapagana na, dadagdagan pa nin oro-abrasa, taratap-tap sa likod asin kugos--- iyan antes kan social distancing na dara kan Covid 19, dai na malilingawan an kandidato, isusurat na an saiyang pangaran sa balota.
Segun sa mga nagmamasid, an politika saro sa pinakahababang aktibidad nin tao, maati na, purutikan pa, tarabugaan asin darayaan. Kun minsan garadanan pa.
Alagad sa laog kan naka-aguing halawig na panahon poon duman sa Amerika, sa Europa asin ibang nasyones kan kinaban, an politika iyo an nagtataong lalawgon sa gobyerno kaya dai nauro-untok arumbile magkaribok an kinaban asin mayong paz y orden sa mundo.
Digdi sato sa Pilipinas poon kan butasan kita kan mga Kastila asin magsangli an mga Amerikano arog na kaiyan an politika ninda Aguinaldo, Quezon, Osmeṅa, Recto, Laurel, Roxas asin iba pa.
Tarabugaan sa ibabaw kan entablado, pairarom an pig-guiguibo asin pigtataram, suhay sa hawak an pigsasabi kan nguso sa guiniguibo, maski sa isyu kan independencia kan nasyon, intereses personal an nangingibabaw, nag-iiriwal pero an gusto ninda omawon kan Mother America asin mamantenir sinda sa poder asin makakua nin dakol na benepisyo may pork barrel na kan panahon na idto, tukdo kan mga Amerikano.
Duwa lang an mayor na partido kaidto: an Nacionalista asin Democrata ( na naguin Liberal Party ni Manuel Roxas antes kan Independencia).
Resulta: inabot poco mas o menus 50 anyos bago nakamit an katalingkasan hali sa kamot kan mga Amerikano kan Hulyo 4, 1946, apesar nagka-igwa na nin Philippine National Assembly, naka-igwa nin sadering Constitucion kan 1935, naka-igwa nin Commonwealth Government sa lindong kan liderato ni Manuel L. Quezon asin naimbwelto ngona an nasyon sa sarong giyera mundial na ginatos na ribo an nagkagaradan sa Pilipinas antes kan Independence Day.
Paka-Liberation nagsaderi na an Pilipinas na pig-guiguiyahan man guiraray kan Amerika. Duwa man guiraray an partido an lumang Nacionalista Party asin an bagong Liberal Party (dating Democrata). Poon eleksyon kan 1946 entre ni Sergio Osmeṅa asin Manuel Roxas an mga isyus na pig-iiriwalan kan mga politikong Pilipino iyo an bulawan na urenola, Hukbalahap, graft and corruption, comunismo, isyu kan rebelyon asin NPA, idineklara an Martial Law, napatalsik si Marcos, nagsangli si Cory, poon kan EDSA 1 sagkod ngonyan corruption man guiraray an pig-iiriwalan.
An mga politiko, an mga nasa pwesto, an mga nag-aaspirar haros parareho an lalawgon, parareho an apelyido, parareho an ugali, gabos politiko.
Sa lado nasyonal an nagraralaban ngonyan an kampo ni Presidente Duterte kan administrasyon, primerong Presidente na taga-Mindanao kontra sa oposisyon kan Liberal Party asin kampo ni VP Leni Robredo: Happy days are here again!
Abangan ang susunod na kabanata.