An Tamang Pagpili, Katolikong Ugali

By Msgr. Rodel M. Cajot

Susog sa enot na libro sa Banal na Kasuratan, an Libro nin Genesis, an tawo linalang kan Dios na kabaing saiya. Kaya sa gabos na linalang kan Dios, an tawo sana an tinawan niya kan kakayahan na mag-isip, maghorop-horop, mag-atid-atid, asin magpili. Asin sa ibabaw kan gabos na ini, biniyayaan niya an tawo nin katalingkasan – boot sabihon, sa rogaring niyang boot, an tawo makakagamit kan mga binanggit na kakayahan. Huli kan Diosnon na biyaya nin katalingkasan, an tawo nakakasabi: gusto ko o habô ko, oyon ako o dai ako oyon, inaako ko o sinasayumahan ko.

Alagad igwang mga pagkakataon na nakakapaluya, o kun minsan nakakadaog sa talingkas na pagdesisyon asin paggibo nin tawo. Kun minsan, huli kan makusog na pagkatakot, kun igwa nin karahasan (violence) an sarong tawo napipiritan na mag-oyon o maggibo dawa kan habô niyang gibohon. Halimbawa, an sarong abang empleyado sa govierno, huli sa takot na mawaràn nin trabaho, nagiging bungog asin buta sa mga pagdaya, o pagkurakot, o pag-ako nin lagay kan saiyang boss.

Kun minsan, huli kan makusog na pagmate (siring kan kaangotan) o impluwensya nin alcohol o droga, daing tultol na gamit an pag-iisip, dai nakakapag-atid-atid, kaya tulos-tulos nakakagibo nin salâ sa kapwa. Halimbawa, an sarong lalaki, pagal-pagal hale sa pagtrabaho, naabtan an saiyang agom na nakikipagtalik sa ibang lalaki, minadiklom an pag-isip huli sa makuring kaanggotan, binawian nin buhay an sadiring agom asin an kalaguyong lalaki.

Kun minsan, huli kan napagka-ugalian (habit) o bisyo (vice = bad habit), natood nang maggibo nin anoman na garong parte na na kan saiyang naturaleza bilang tawo, siring kan daing-datang ugali nin pagmuda o pagraway, o an basang na pag-apon nin basura sa kapalibotan, o pag-abot nin eleksyon, an paghagad nin kwarta o kakanon o pabor sa mga candidate, na garo bagang normal na parte na ini (sa Tagalog, napagkasanayan na) sa panahon nin eleksyon.

PPCRV watchers observe the procedures of the Final Testing and Sealing of Vote Counting Machines (VCM) at Barangay Haring, Canaman, Camarines Sur on May 3, 2022. The watchers are from the Our Lady of Prompt Succor Parish (OLPS).

Photo credit: OLPS PPCRV)

An katalingkasan nin tawo (free will, free choice) na biyaya kan Dios sato igwa nin kasabay na responsabilidad o katungdan na dapat niatong otobon bilang mga linalang niya. An nangongorog sa gabos iyo an ley na nakatakod sa satong pagigin tawo, an ley kan satong naturaleza bilang tawo. Ini an tugon na “Gibohon an marahay; isikwal an maraot”. Dawa ano pa an pagtubod nin tawo, Cristiano o bako, an tugon na ini para sa gabos na tawo na linalang kan Dios na kabaing saiya. An satong kakayahan na mag-isip, maghorop-horop, mag-atid-atid, nagtatao sato kan kakayahan na mag-aram, magsabot asin maghusgar kan marahay asin maraot, kan tama asin salâ kan katotoohan asin kaputikan, dangan kan kakayahan na pilion an marahay, an tama asin an totoo, asin isikwal an maraot, an salâ, asin na putik.

Kun siring, an tultol asin marahay na Cristiano, na Catolico, ginigibo an gabos tanganing mag-oyon asin mag-otob kan nangongorog na tugon na ini. Pinapanindugan niya, sinusurog niya, tinataguyod niya an an marahay, an tama asin an totoo. Dangan sinasagwe niya, kinokondenar niya, inontok niya an maraot, an salâ, asin na putik.

Sa panahon nin eleksyon, an tultol asin marahay na Catolico naggagamit kan mga kakayahan na biyaya kan Dios: 1) sa masigasig na pagmidbid kan mga candidato, orog na kun ano man an saindang naginibo para sa pag-uswag kan nasyon asin bakong sa pagpayaman kan sadiri; 2) sa mahigos na pag-aram asin pagsabot kan saindang mga plano, programa para sa karahayan kan nasyon, bakong mga haka-haka o mga panuga na dai man kayang papangyarihon; 3) sa maisog na pagsayuma sa mga padagka na bakalon an voto sa paagi nin kwarta, kakakon, pabor, asin iba pa (may kasabihan, “an kwarta sa bulsa; an voto sa balota”); 4) sa masinop na pagsaligsig asin pagsalungat sa mga putik, mga fake news na pinapalakop sa pagpa-angat, pagpapogi nin mga candidato.

Kun dusay an satong buhay sa Dios, dapat dusay man an satong buhay para sa satong banwaan, para sa satong pamilya. Kaya gamiton ta sa tama, susog sa katuyohan kan Dios, an saiyang mga biyaya, orog na an biyaya nin katalingkasan. Dai na kita magpa-utô, magpaluko sa aldaw nin eleksyon. Dai na kita magkuyog na magin mga bihag, magin mga alipin kan mga politico na naggagamit kan saindang pwesto sa govierno sa pag-alamusa, pagkurakot kan kwarta nin banwaan, pag-abuso kan mga namamanwaan. An pagvoto, gawe nin pagdebosyon sa Dios. Dai ta tabi ini pagbasang-basangon!

Note: This article was originally published in Makisumaro, the quarterly newsletter of SKK Caceres, the Archdiocesan Office of Basic Ecclesial Communities.