Palangana

Yaon sa Camarines Sur kaiba an ciudades nin Naga asin Iriga an pinaka-hababang kadagaan kan Bikol mala ta kun mina-bagyo o maski makusog na uran sana nalalantopan nin hararom na baha.

An ibang parte kan Naga, kan Iriga, Nabua, lalo na sa mga banwaan na Milaor, Camaligan, Gainza, San Fernando asin Minalabac.

Nata ta siring?

Dai bale an Milaor na pig-aapod kadto kan mag-abot an mga Kastila na Maylaud o may hararom asin dakulang tubig kun panahon nin bagyo asin tig-uran.

Kaya ngani pig-apod Milaor hali sa tataramon na May Laud.

Sakop pa kadto kan antigong banwaan na ini an Gainza na barangay Sampaloc asin San Fernando na barangay Beberon. Kaya ngani nagsuruhay-suhay an ibang banwaan huli sa kamugtakan na ini.

Apektado pati pagsirimba kan mga namamanwaan orog na ta madayo pa sa centro kan Milaor na harayuon sainda.

Sa mga kababan na banwaan sa Cam Sur an Milaor iyo an konsideradong lubot kan palangana ta pinaka-hababa. Sabi ngani kan iba tibaad parte pa ini kan San Miguel Bay rinibong taon na an naka-agui.

Dai kamo matubod may mga barangay an Milaor arog kan San Roque, San Jose, Del Rosario, Balagbag, asin Flordeliz na dikit na kurukotkot mo sa daga kan kamot minaluwas tulos an mga bingkay.

Kaya ngani kan panahon ni Marcos kan dekada 70, 80 sagkod amay na parte kan dekada 90 may programang Bicol River Basin Development Program an gobyerno nasyonal sa parteng ini kan CamSur tangarig makontrol an baha kasabay na an pagbugtak nin magayon na patubig sa kaoomahan.

Pati pagbugtak nin tinampo hali sa koomahan pasiring sa merkado tanganing maipabakal sa tamang presyo an mga produkto.

Idto an pinaka-mayor na programa agrikultural sa Kabikolan partikularmente sa parteng tercer distrito kan Albay na kalangkawan kun sain naghahali an tubig na minabulos pasiring sa Rinconada asin Central Bay kan Camarines Sur.

Pigpundohan nin kuarta hali sa Amerika asin pigtarabangan kan mga Bikolanong technocrats na mapakarhay an proyekto poon ki Director Ravanera, Pejo, Balisnomo, Ballecer, Villacorta sagkod ki Jess Robredo mismo bilang mga program directors.

Apuera kan gulpi ining natawan nin trabaho na mga professionals asin jovenes, dakol pa ining nahaman lalo na an mga tinampo asin patubig sa parteng Calabanga, Magarao, Milaor, San Fernando asin Minalabac. Alagad ta an siste sagkod ngonyan padagos pa giraray an pagbaha pakatapos nin kalamidad arog kan makusugon na bagyo asin uran.

May mga naghahangay na ibuelta giraray an siring na proyekto. Alagad an hapot tano ta pig-ontok ini pakatapos kan turno ni Director Jess Robrerdo?

Bako lang nalalantupan an mga tinampo sa parteng ini kan Cam Sur kundi nalalapa pa an mga kaoomahan lalo na an mga tinanom na paroy, may mga nalalamos na tao, may nagheherelang asin haloyon bago maghupa an tubig kaya apektado an pagbuhay kan mga namamanwaan.

Pigbabasol kan pagbaha sa mga lugar na ini an tubig hali sa Albay pati an tubig na hali sa danao kan Buhi asin an hababawon na salog--- Bicol River--- hali sa Bato pasiring Libmanan yda buelta pati na an Naga River sa laog kan ciudad nin Naga.

Maogma an bareta na si Presidente Rudrigo Duterte nag-anunciar na aprobado nya na an pag-draga o pagpararaom kan halawig na salog hali sa banwaan na Bato sagkod Libmanan paluwas sa San Miguel Bay.

Segun sa Presidente an proyekto aaboton 20 anyos bago matapos pero an importante maabot an panahon makokontrol an baha sa Camarines Sur.

An numero unong pighahaditan kan mga taga-Naga asin mga taga Basin Area iyo an posibilidad na magtuga nin tubig o kalayo an bukid Isarog o makalbo an nasambit na bukid asin magbulos an tubig hali sa kaitaasan pasiring sa kababan na iyo an palangana kan Bikol.

Sabi kan mga taga-Partido State University (PSU) Department of Geology may nadiskubre sindang mga ebidensiya na mga sobra sa 4 mil na taon an naka-agui nagka-igwa nang pagtuga an Isarog. Mala ta may pilwak an bukid sa parteng sirangan na naka-atubang sa Partido area.

An dai lang madeterminaran kun an Isarog water o fire volcano. Tubig kaya o kalayo an itutupga kaini en caso iparayo nin Diyos magtuga ini liwat.

Kun sabagay kun labing 4 mil na taon an naka-agui kan enot na magtuga an bukid Isarog, dai pa buhay si Hesukristo asin dai pa buhay si Nuestra Seṅora de Peñafrancia.

Kun mahalat kita nin rinibo pang taon bago ini magtuga liwat, marayo na kita kaiyan sa ibabaw kan kinaban.