Super Power (Oragonon)

Igwa akong nabasa asin nadangog (bakong sabi nin sarong Pinoy) na an labing 7mil na Islas de Filipinas maguiguin sarong super power o an pinaka-oragon sa enterong kinaban pag-abot nin panahon.

Naguiguiromduman ko kan ako aki pa anggot an mga magurang ko kun magsambit ako nin tataramon na “oragon”. Daing data daa yan sabi ni mama saka ni papa.

An oragon kaya kan antes o durante kan martial law garo baga rapsak pagtinaram nin lalaki orog na nin sarong babae.

An tataramon na oragon kaidto bakong macho ngonyan na panahon kundi sarong extrang poder o kusog nin lalaki sa ibabaw nin babae.

Ta sa balyong lado sa parte kan babae na saro man na klaseng rapsak an inaapod na kiragon gipradon o sobra pa sa gitilon. Idto bagang tumang maski kiisay na lalaki.

Hali kaya sa tataramon na orag an terminong oragon na an boot sabihon mga Bikolano sana, orag o abilidad, maka-orag o garo kasta o makasuya, pandi-orag, sunod sana sa oragon, pahingorag o kadakul-dakol, maka-orag o maka-surang, inuragan pwedeng kinulugan o pinasiraman, nag-oorag-orag o nagpapasaway asin kun anu-ano pa na hali sa tataramon na orag o oragon.

Pakatapos kan EDSA Revolution I kan taon 1986 kan magdalaw sa Bikol partikularmente sa Naga si Interior Minister Aquilino (Nene) Pimentel Jr. kaibahan an assemblyman kan provincia kan Quezon na si Hjalmar Qintana kan provincia kan Quezon. Si Hjarmar bombastic kun magtaram. An saiyang pataratara “Marhay na aldaw mga Bikolanong Oragon. An boot sabihon kan Bikolanong Oragon “ lalaki, babae asin pag-ultanan”.

Poon kadto panahon na ni Cory na-ako na kan mga Bikolnon na marhay palan an tataramon na “oragon” bako lang sa lalaki kundi sa babae, sa bakla asin tomboy.

The rest is history.

Sa bilog na Pilipinas asin sa bilog na kinaban pag-sinabing Bikolnon Oragon.

Kun may saro pang termino na nakatakod sa Bikolano lalo na sa lalaki iyo an Manoy na pina-uso sa pelikula ni Eddie Garcia.

An Manay aram mo na kun ano an boot sabihon.

Sa nangyari sato kan naka-aguing pirilian kan Mayo 9 na nagaba an satuyang pangaturugan na maka-producir nin sarong presidente o presidenta sa persona ni Madama Leni Robredo natawan kita nin ideya na mag-ambisyon na an Pilipinas bako lang maguin super power pag-abot kan panahon… daog an Amerika, daog an Tsina, daog an Europa asin an Pilipinas na iyo an may pinaka-magayon na mapa sa ibabaw kan kinaban, maguin pinaka-puderoso na pag-aaraan kan dakol na nasyones asin dakol na tao.

Pero an mga Bikolano pwedeng maguin famuso bako lang sa Pilipinas kundi sa bilog na mundo kun poon ngonyan, magkaburunyog kita, maguin lipotok an pagkamoot bako lang sa kapwa Bikolano kundi kapwa Pilipino kundi kapwa Kristiyano.

Saro sa negatibong ugali kan Bikolano mismo iyo an paguiguin mauri, maaraon pero matibay magmenos nin kapwa Bikolnon kaya kundi mismo sa saiya mismong saderi.

Halimbawa bilang Bikolano mas bilib kita sa ibang tribo arog kan Ilokano, Cebauano, Kapampangan, Tagalog, Waray asin iba pa alagad dai kita bilib sa saderi ta kulang kompiyansa sa saderi ta.

Panahon na tanganing kita maghigos alagad magka-igwa nin kompiyansa sa saderi bako lang pag-andam kan satuyang pagkatao kundi pag-andam kan satuyang mga aki o maku-apo bako lang sa masunod na panahon bako lang digdi sa laog kan satuyang rehiyon bako lang digdi sa satuyang nasyon kundi sa bilog na rehiyon.

Mag-aradal kita, magka-igwa nin marhay na edukasyon, magtipid, maghigos, padangaton an saderi asin erespeto an kapwa tanganing kita igalang man.

An tao may kanya-kanyang reputasyon arog kan abilidad sa pagmanehar nin kuarta kan mga Hudyo, an dunong kan mga Sicilian o kan mga taga-Sicily sa Italya, an pagka-switek kan mga taga-Tsino, an pambihirang pairarom na ugali kan mga Kapampangan, Waray, Ilongo, Cebuano asin an dai malingawan na ugali kan mga babae baylarina asin lalaking padi na taga-Polangui asin Oas.

Alagad an mga Bikolano na popular sa apod na Oragon maguin lalaki o babae panindugan ta na lugod asin palakupon.

Huli ta lakop na an Pilipino asin Pilipina sa haros bilog na parte kan kinaban, bilang OFWs asin professionals palakupon ta man an dugong Oragon sa paagui nin pag-agom asin pagpa-agom sa man iba-ibang rasa tanganing maglakop an satong pagka-Oragon bako lang sa Malacaṅang o Whitehouse, Wall Street, Beijing, Moscow asin #10 Downing Street.

Paglakop an dugong Pilipino lakop na an mga Oragon sa kinaban.

Wala na tayong hahanapin pa.