AGTA
Sobra sa rinibong taon antes mag-abot si Fernando Magallanes (Magellan), mga 500 taon na an naka-agui kan 1521 igwa na nin mga tao sa labing siete mil na islas kan Perlas nin Sirangan.
Sinda an mga orihinal o tunay na Pinoy, maitom, kurong, gadot, mahigos magtrabaho sa kabukidan, mga simpleng tao.
Sagkod ngonyan mangalas kita ta dakol pa sinda bako lang sa Bikol arog diyan sa Rinconda, Partido, Camarines Norte, asin Sorsogon, kundi sagkod sa Mindanao, Kabisayaan asin parteng Norteng Luzon kabale na an mga aetas sa Zambales, sa Kabukidan kan Mount Pinatubo, Palawan, asin Mindoro.
Apesar kan halawig na panahon kan pag-estar digdi kan mga Kastila, mga Amerikano, Hapon asin orog na kan mga Intsik na antes mag-abot si Magellan lakop na sinda sa Pilipinas. Pero an sabi digdi lang sa Bikol may mga 50 sagkod 70 mil pang mga Agta.
An iba sainda nakapag-adal man, may mga professionals na ngani arog kan mga paratukdo, inhenyero, nars doctor asin iba pa, pero an kadaklan mangmang pa o ignorante mala ta sabi ngani kan sarong volunteer worker na nagtatabang sa saindang komunidad digdi sa Bikol, habo pang mag-ereskwela.
An sabi daa kaya kan mga magurang kun papaaradalon an mga aki baka magpaaragom tulos. Kun magpaaragom o mag-agom babayaan na an magurang, pano na palan sinda?
Kan naka-agi ngani na bagyong Tisoy inubos kan makusog na duros, asin uran an saindang mga pananom arog kan duma asin niyog sa mga banwaan kan Goa asin Tigaon. Makaherak an saindang kamugtakan.
An tubig na saindang pigkukuananan nin inumon asin panlaba pinaki-araman pa kan lokal na gobyerno kaya problemado sinda ngonyan.
An dae ko man maintindihan ining National Commission on Indigenous People (NCIP) na garo baga mayo lamang karinyo o amor sa saindang mga kleyente ta kun mayo an mga Agta mayo sindang trabaho asin opisina.
Garo kaya an mga opisyales o empleyados/empleyadas kan opisinang ini bako man mga Pinoy kundi mga Tisoy.
Marhay ngani ta igwa man nin mga tao na nagmamakulog sainda digdi sa Cam. Sur. Igwa nin Hansel & Gretel Foundation, Inc. na nagbugtak nin mga eskwelahan para sa mga Agta sa banwaan kan Tigaon, Goa, Buhi, asin Iriga City.
Pinapamayuhan ni Mrs. Carmen Ipo- Dapilos bilang chairman and president. An eskwelahan na hango sa orihinal na grupo duman sa Alemanya nagtatao nin libreng edukasyon sa mga katutubo.
Libre as in mayong tuition o matrikula. Pigtatarawan pa an mga estudyante asin mga magurang ninda nin tabang pinansyal asin materyal.
Ngonyan nganing Kristmas an mga magurang asin estudyante na marhay an kamugtakan kan Hansel & Gretel sa Bombon, Calabanga, asin Canaman nagtao nin mga regalo sa saindang mga kapwa estudyante na rayaon sa kabukidan.
Kan magkaigwa nin St. Nikolaus Day kan Disyembre 7, 2019, 20ng mga Agta na dai pa naka-abot Naga an pinakarakan pangudto sa laog kan Jollibee sa Robinson’s Place. Nagkaranta sinda asin nagbarayle sa atubangan kan publiko sa laog kan mall, naka veste sinda na garo bagong mamundag, dikit an saplot. Orogmahon an mga tao lalo na si mga katutubo.
Si San Nikolas o si Santa Claus na saro palan na Obispo sa tunay na buhay duman sa Turkey iyo an patron kan mga Aleman na mahilig magtao nin maski ano sa mga nanganga-ipo. Sinda na nagtatao iyo pa an nagpapasalamat sa pigtatawan.
Ini man mag-agom na Ric asin Goyhan Perez na bistadong nakadiskubre kan Caramoan bilang tourist destination, nagbugtak nin sarong komunidad sa Hobo, Minalabac kun sain pighobo ninda an ibang mga pamilyang Agta hale sa Iriga pasiring sa Minalabac.
Pigpa-ereskwela, pigtawanan nin hanapbuhay kaya marhay na an saindang kamugtakan ngonyan. Dakula na pati an kumonidad.
Segun ki Perez na sarong retratesta asin parasurat, an mga Agta kan panahon bako lang mahigos, maboot asin mapagkakatiwalaan pero naglalaban man kun sinda inaapi. Sa Rinconada asin Partido kan gyira mundyal no.2 nagtabang sinda sa mga guirilya sa paglaban kontra sa mga Hapones.
Duman sa Camarines Norte sinda man ang nag-ulang sa mga Hapones na makalaog tulos sa Daet. Gamit lang ninda bakong badil o sundang kundi pana na may dita.
Si Al Villamora, sarong columnist kan Bicol Mail na nakabase duman sa San Diego California an nakadalan kan live-interview sa Tv, radio asin facebook ki Ric Perez asin ki Mrs. Dapilos.
An hapot niya :nata ta mayong istorya o ginibong libro si Professor Danny Gerona tungkol sa buhay kan mga Agta ?
Ano ta suruhay-suhay sinda sa man iba-ibang provincia sa Luzon, Visayas asin Mindanao?
Tano ta pobrehon sinda bakong arog kan Amerikan Indians na an mga katutubong Amerikano marhay an buhay, an iba ngani mga milyonaryong operators kan mga casino sa California, sa Arizona, sa Wahington, asin iba pa? * * * Mag-antabay sa programang “INI AN TOTOO” kada Sabadong alas 8:30-9:30 nin aga (oras sa Pilipinas) sa OK Bangon FM, 97.5 KHZ/PBN TV 5, Caceres cable,Sky cable asin facebook live streaming worldwide. Program hosts: Winnie Ceas-Ventura and Ernie Verdadero.
May mga espesyal na bisita.
Diyos mabalos.
For comments/ reactions, please contact Cp nos. 09296281848/09613638409 or verdaderoernesto@yahoo.com/fb: Ernie Verdadero
Website: www.bicolmail.net