Erok

Ang dalagan kan kinaban nakadepende sa desisyon kan taong nag-eerok igdi asin sa mga bagay na mayo kitang kontrol.

Kumusta ang laog kan Setyembre para saindo? Marhay an enot na aldaw nin bulan ta deklaradong mayo nin laog ang buong probinsya nin Camarines Sur. Ang ma-consuelo, pwede ta man isabay ang pagcelebrar ta kan enot na aldaw nin “ber’ month bilang Jose Mari Chan Day, nag-timing na mayo man laog.

Habang isinusurat ko ining kolumn, yaon ako ngonian sa norteng parte kan Pilipinas para mag-atender nin sarong roadmap workshop kan Urban and Peri urban Agriculture sa bilog na nasyon. Ining inoorolayan sa workshop ang nagiging direksyon kan programa sa masurunod na limang taon. Nagpaplano kami sa madaling sabi.

Kan mga nakaaging aldaw, bago ako nagpasiring digdi sa ciudad nin Tuguegarao, naghapit muna ako sa Metro Manila. Si biyahe haleng Naga pa-Cubao uminabot sanang nueve oras. Marhay na yan kaysa doce o kinse oras.

Sa pagmasid-masid ko kan agang ito pag-abot ko sa Cubao, nagsagi sa isip ko si naging desisyon ko kan taon na 2007, kan ako nagdesider mag-uli na sa Naga ta sa pagtubod ko mayo nang irarahay ang sitwasyon digdi sa Manila. Iyo man nanggad baga. Tuminama na naman ako.

Sa orolay ta ngonian gusto kong paghorop-horopan ang “Season of Creation” na base sa Laudato Si, sarong surat ensikliko ni Pope Francis kan siya nabubuhay pa. Hilingon ta ang relasyon kaini sa kakayahan tang magpasalamat o magpahayag nin gratitude.

Balikan ko, itong istoryang ginibong ehemplo kan saro ming propesor kadto kan kami nag-klase nin MBA sa Ateneo de Naga University. Kung kamo ngaya solo-solo sa tahaw kan kadlagan asin may nahiling kamong limang hinog na bunga sa poon nin mangga, pira ang kakanon nindo asin tano? Sa klase mi kaidto, iba iba si simbag, igua nin duwa, si simbag ko tolo, si bakong maki-mangga saro lang. Si iba uubuson asin si iba para may babalunon pasiguro sa halawig na ralakawan.

Ineksplikar samuya kan samuyang propesor kung anong scenario si tinao niyang istoria, inaapod na “tragedy of the commons” o ang daing kontrol o pakundangan na pagkonsumo kan satong resources o natural na yaman para nagbenepisyar sa mga indibidwal na may panandalian asin pansadiring interes. Nalilingaw kita mag-tada, mas gawe ta ang ubos-ubos biyaya. Bako man gabos na tao arog kaini ang gawe.

Ang taong tatao magpasalamat o may gratitude sa puso, tatao magmakulog asin mag-ataman kan satuyang komun na istaran (common home).

Ta mayo man baga may kagsadiri kan kinaban kundi ang kaglalang asin kita mga katiwala sana man. Kita nakikiistar sana man.

Sa pag-oma iyo man ang nahihiling ta sa gawe kan paratanom, “marhay na ang igua kumpara sa mayo, kaya magpasalamat.” Magian magheras ang mga taong dai nakakalingaw magpasalamat. Ining nahihiling tang ugaling ini ang kapinonan nin pangangataman, kan pagtada sa mga masurunod pang residente kan satong istaran.

Ngonian na paabuton na kapistahan ni Nuestra Señora de Peñafrancia hanggang sa ka-Pascohan, tuyohon tang makasuporta sa satong lokal na paraoma asin parasira sa satong mga handa asin celebracion sa responsableng paagi nin pagkonsumo. Isabay ta sa satong pagpasalamat ang paheras kan satong gaweng-buhay sa aro-aldaw.