Aktibista versus Kumunista
Sa huring parte kan dekada 70, kan naka-aguing ika-20ng siglo, kan ako magpuli digdi sa Bicol haling UP Los Baṅos kaming mga nakanorood nang mag-protesta bilang mga aktibista pig-aapod na mga kumunista.
Digdi sa Naga an kairibanan ko kadto idtong depuntong Alex Abad, Roger Tormes, Alfonso Llaguno, Sal Panelo, an mga babae dikit pa arog ki Zeny Najera, Francia Reyna, Delia Esguera,Luz Equipado, Cecile Montenegro,an iba pang student leaders Eddie Imperial, George Dumaguin, Mario Ochoa, Victor Magdaraog, Jose Camano, Boy Sarion, Rudy Soltes, Boy Tosoc asin bilang pa lang kadto an mga aktibista asin nag-kokontra sa gobyerno huli sa paglangkaw kan matrikula sa eskwelahan, pagtios, asin kariribukan sa kinaban arog kan Vietnam War.
An apod samo kan mga gurang sa samong mga juvenes na mga aktibista na nag-proprotista mga kumunista.
Orog na an mga kababaehan maisog sanang masulot nin mini-skirt o haralipoton na palda na haros hiling na an pigtatago pero dulag sa mga demonstrasyon asin mga rallies na guiniguibo sa UNC asin sa Ateneo.
Kaipuhan magsurat pa ako nin sarong column na may titulong “ Babae pagmata na baya asin magbangon ka” saka lang naghali kan saindang besteng ala-Maria Clara asin nagkapot na nin placards asin nag-ayon na sa mga demonstrasyon.
Nagpoon na kami kadtong maglibot sa centro kan Naga sagkod Liboton asin Francia.
Nabanga an grupo kan mga aktibista kadto, an saro hagad rebolusyon, an sarong lado an hagad land reform.
Si kumander Tangkad asin tugang kan si Kumander Benjie asin ibang taga-Partido armado na asin gustong pabagsakon an gobyerno sa lalong madaling panahon.
Sa ibong na lado kami na Alex Abad, Roger Tormes, pati si Junet Ayo kaiba si Francia Reyna, Esperanza Terbio, Tat Basmayor, Orly Olavere, Jimmy Arejola, Oscar Santa Clara nagririlibot sa kaumahan kan Naga, Magarao asin San Fernando nagkakampanya na magpasa-irarom sa land reform an mga parauma na mayong daga, magka-igwa nin umahon.
An duwang lado kadto iyo an makawalang Kabataang Makabayan na may simpatiya sa New Peoples Army asin an Khi Rho Movement na may simpatiya sa simbahanh Katoliko na reporma sana an gusto habo sa rebolusyon.
May mga nakasutana na mga seminarista an nagbali sa samuyang grupo an iba nagtukdo sa mga lokal na eskwelahan, an iba nagka-aragom na asin nagkawaralat digdi.
Antes yan ideklara an Martial Law.
An kariribukan sa kinaban kadto dara kan giyera sa Vietnam.
Nagka-igwa nin lagduan na protesta lalo na sa Amerika ta kan dakul na an nagkakagaradan na mga Amerikano an mga magurang habo nang magpadara kan saindang mag-aki sa giyera, an mga juven habo nang mag-suldados. Sagkod nang madaog an Amerika sa Vietnam War.
Si giyera duman sa Vietnam an Tsina kakampi kan North Vietnam mantang an Amerika kakampi kan South Vietnam. Kan madadaugon na an South Vietnam asin mapapasupog an Amerika sa kinaban pig-andaman ninda na dai maglakop an kumunismo kaya digdi mismo sa Pilipinas na kataid lang kan Vietnam pigsolsolan an gobyerno Pilipino kaidto na si Ferdinand E. Marcos an Presidente na mag-deklara nin Martial Law tanganing dai mangyari an saindang teorya na inaapod na Domino Theory na kun magbagsak an Amerika sa Vietnam malakop an kumunismo sa kinaban, enot muna sa Pilipinas.
Naguiguiromduman ko kadto bilang newswriter kan ABS-CBN Naga na an mga bareta sa special English sa Voice of America pirming gana sinda sa giyera, gulping nagagadan na Vietcongs alagad katapos-taposi daog an America.
The rest is history.
Antabayan an mga katakod pang estorya asin pangyayari dapit sa Vietnam War, Martial law asin International Rice Research Institute (IRRI) asin ta kun tano ta nag-roro an agrikultura asin ekonomiya kan Pilipinas.
Kadto an mga Vietnamese, Thailanders, Pakistani nag-aadal nin agrikultura sa UP Los Baṅos, ngonyan sinda nag-eeksportar nin bagas asin iba pang produkto agrilutural sa Pilipinas, an Pilipinas iyo na lugod an nagbabakal nin bagas asin iba pa hali sainda.