America vs Tsina (Ipit an Pinas)

An tunay na isyu bako an sobereniya kan Pilipinas sa South China Sea o West Philippine Sea (sabi ni Pnoy) kundi an iwal o borolyada kan America asin Tsina dahil sa Taiwan. Mayo pa si Magellan asin an mga Espanyol sa Pilipinas dakul nang mga Intsik an yaraon sa parteng ini kan kinaban bilang mga negosyante o komersyante asin trahabador. Sabi ngani kan primerong Kastilang Obispo sa Manila an mga trahabador ninda sa paghaman kan mga simbahan sa nasyon mga Intsik ta maorop bakong arog kan mga Kastila na mga hugakon. Naulakitan pa an dakul na Pilipino.

Kaya ngalas ako kun tano ta dakul na Pinoy an anggot sa Tsina pero saludo sa America dapit sa bagay na ini.

An America nagka-igwang kontrol sa Pilipinas magpoon lang kan naka-aguing siglo kan ipabakal kan Espanya an Pilipinas sa kantidad na 20 milyon dolyares por medyo kan pig-aapod na Treaty of Paris.

Pamalu-malong piglilingawan an tunay na estorya sa pagbisita sa Tsina kan Sultan kan Sulu kan ika-14ng siglo kairiba an labing 300 na kabig sa sarong opisyal na pagdalaw nin sarong pamayo nin estado ginatos na taon antes soboot madiskubre an Pilipinas kan mga Espanyol asin Portuguese. An Sultan asin an saiyang esposa duman nagkagaradan kun kaya pinabugtakan monumento kan gobyerno kan Tsina an saindang linubngan. An monumento buhay pa sagkod ngonyan, segun sa embahador kan Pilipinas sa Tsina, na dating aktibista, na nalaom duman antes kan martial law kan 1972. An iba sa mga aki kan Sultan nagralamag sa Tsina asin duman man binarawian nin buhay.

Hali sa relihiyon na Katoliko Romano an Pilipinas sagkod ngonyan Katoliko man guiraray huli ta pigsurog kan America an nasambit na simbahan. Kuta na pakalayas kan mga Kastila an mga Pilipino na anggot sainda huli sa pag-api satuya sa laog nin 300 na taon pero paglaog kan mga Amerikano an Simbahan Katoliko man guiraray an saindang pigsurog asin nag-reynar. Mala ta an primerong Obispong Plipino sarong Bikolano na si Msgr Jorge Imperial Barlin kan Baao.

Sabi kan iba kun sinurog kan America an mga Pilipino kuta na Aglipayan Church kita hali sa pangaran kaidtong Gregorio Aglipay, an pamayo kan Philippine Independent Church.

Kuta na an centro kan Simbahan Katoliko sa rehiyon sa banwaan kan Lagonoy bako sa Ciudad nin Naga.

An dae aram kan kadaklan na mga Pilipino asin kan ibang tao sa kinaban na an tunay na may iwal ngonyan iyo an Tsina asin America ta pig-aaragawan ninda an Taiwan.

Sa mata kan Tsina an Taiwan saderi nindang provincia kun saen nagdurulag an grupo ni Chiang Cai-shiek na kasurog kan mga Amerikano.

An Taiwan palan pugol kan Hapon kan panahon na idto alagad kinaulay kan America na itao sainda tanganing duman magtago an mga kalaban ni Mao Zedong. Binubuan an Taiwan nin dakul na kuarta asin an kasunod na nangyari aram mo na.

Sururog ngonyan an America, Hapon, Canada asin Australia na an padatulan na isyu iyo an pig-aapod na West Philippine Sea o South China Sea.

Susog sa estorya an Tsina dakulaon na marhay na nasyon pig-aaragawan kadto nin nagkakapirang nasyones an mabaranga-banga-arog kan Gran Britanya, Francia, Alemanya, Hapon asin pati Estados Unidos kun dae nag-abot an grupo ni Mao na iyo an nagkontrol kan dakulaon na populasyon kan Tsina asin idtong maka-Kano arog ki Chang na nagkadaraog sa giyera nagdurulag sa Taiwan tanganing dae aboton kan alburoto kan mga Komunista. Automatiko, kinampihan kan America an Taiwan, pinayaman pa.

An sabi kan Tsina sakop ninda an Taiwan na parte kan saindang nasyon alagad sabi kan mga Taiwanese asin kan America pati kan mga kaalyado kaini, an Taiwan suhay na nasyon dae nagpapasakop sa Tsina. Ngonyan na nagluluwas an Tsina iyo an nagsasakop kan South China Sea o West Philippine Sea kaya pigkokontra kan America.

Haloy an isyung ini bago maresolberan ta apuera kan Tsina may iba pang nasyones an boot magsakop kan West Philippine Sea arog kan Vietnam asin Malaysia.

Palibhasa an Pilipinas na sakop kan America an kadaklan kan mga Pilipino kampi sa America kontra sa Tsina dae ninda aram na an Estados Unidos harayuon na marhay sa Pilipinas pero an Tsina kataid sana ta yaon kita gabos sa kontinente kan Asya.

Kadto dae ko aram kun tano digdi lang sa Naga an mga Intsik na negosyante nag-iiriwal. An paghuna ko korompetensyahan sana sa negosyo. Idto palan an sarong lado an mga Tsinong hali sa Mainland, sa ibong na lado an mga Intsik na hali sa Taiwan maski an capital ta an mga Intsik digdi maka-kuarta garo hali pa sa mga pag-araki ninda duman sa Tsina. Puro pati sinda paldo.

Huli ta negosyo an pig-iiwalan asin politika na pano man sana nin negosyo an duwang heganteng nasyones kan America asin Tsina dae nungka mairiwal asin madara satuya sa giyera mundial numero 3 ta siyempre an gusto ninda mabuhay na trangkilo sana.

Matubod daw kamo na kun negosyo an pig-oolayan an America kampi sa Tsina ta sa pagtubod kan mga Amerikano an Tsina dakulang merkado kan saindang mga produkto asin ta an saindang mga tahabador hali pa sa Tsina. An nagpayaman sa Tsina iyo mismo an America arog kan guinibo ninda sa Alemanya, Hapon asin Korea.

Ibang orolay an giyera sa negosyo maski ngani an giyera sarong tunay na negosyo maguin sa parte kan Tsina, America, Hapon, Rusya asin Ukraine.

Bago ngani kita maghusgar kun siisay an kagdaog sa kinaban kabali na sa West Philippine Sea aramon ta ngona an tunay na estorya kan kinaban na sinurat asin pigbalangibog bako nin mga propagandista kundi kan mga neutral na parasurat batay sa tunay na mga pangyayari kan naka-aguing mga panahon.