AuGhost Month

Tapos na naman lang ang Hulyo, lampas na kita sa kabangaan kan 2025 ta mala nasa 3rd quarter na kan taon. Kumusta ang dalagan kan 2025 para saindo? Marikas, tama sana, o mabarud? Para sakuya, marikas ang taon na ini. Bakong pag marikas ang oras para sa sarong tao, iyo por dahil sibot siya pirmi? Dakul sanang gibo. Sa taong sibot, ang haman nang beinte cuatro oras kan kada aldaw, kulang pa. Pirming naglalamag nin oras. Kumpara sa sarong tao na dikit ang aktibidad sa buhay, may kabagalan ang oras. Probaran nindo magdalan kan dalagan nin oras sa wall clock, nabagal ang palibot, nalaog ang kalangkagan asin naglalayog ang isip ta dai nanggad tuod. Dai nakakatukaw toninong asin mayong gibo ang tao nin halawig na panahon sabi kan pilosopong si Pascal.

Digdi sa Pilipinas, ang Agosto bistado kan kulturang Tsinoy bilang ghost month asin na-adaptar naman niyato ini bilang mga Pinoy. Sa bulan na ini, may mga gawe kita na ginigibo asin mga bagay na iniiwasan, sarong halimbawa, ang dai muna pagbukas nin bagong negosyo ta ang mga gutom na kalag nakabutas sana asin dai nag-uuyon sa mga planong siring. Iyo si sarong ehemplo na nagtadom sako, na nag-krear nin kahapotan sa sakuyang isip. Anong lohika kan siring na gawe asin pagtubod?

Kung ibabase ta sa ekonomiya asin realidad kan buhay digdi sa satong nasyon, ang ikawalong bulan kan kada taon iyo ang pinaka “kapos” pagkatapos kan mga bulan na may dakulang gastusan. Ang Mayo hanggang Hunyo, sa mga pamilya na may mga aki na pinapaadal, ta nagbalik na sa dating academic calendar, ang elementary asin high school, iyo ang may pinakamagabat na gastos.

Siguro kung bako man sitwasyon nin pagiging kapos, saro man na hudyat sa tao ang pag-likay sa mga bagay na mangangaipo nin dakulang gastos na magiging kabawasan sa budget, garo si istoria ta kan tanga asin lukton. Sa puso nin ekonomiks iyo ang scarcity, mayo man maaapod na “unli”, gabos kaipuhan nin tamang pagkolokar kan yaman asin kan mga bagay na kaipo magpadalagan sa ekonomiya kan sarong nasyon. Kaya importanteng gawe nanggad ang tamang pagkamada, pagmanejar asin pag-alokar kan satong resources sa pang-nasyon, banwaan o personal man na perspektiba.

Sarong aspeto kan agrikultura iyo ang pagkonsidera ta bilang sarong ekonomikong aktibidad, dahil pinapagkanigo ta ang mga limitadong resources- land, labor, and capital paramagtalubo o maglago in isa paagi nin marhay na ani. Kan nakaaging duwang bulan, bago pa naglaog ang bagyong Crising asin bago pa kita naka-eksperiyensiya nin makusog na uran dara kan Habagat, may paglangkaw sa ani kan satong mga paratanom nin paroy dara kan marhay. Maogma ini kung marhay man kuta ang presyo kan paroy. Dai naging paborable sa satong mga paraoma. Ano ta bako man Agosto pero na-ghost month ang satong mga paraoma?

Sa mga nakaaging semana, mas napagoolayan mi na ang solusyon sa inaagihan kan sektor nin paroy asin high value crops, nagkakaigwa nin liwanag ang mga bagay. Hahamanon sa paagi nin mga pag-aadal asin research bago pa man i-opreser ang programang ini sa satong mga paraoma na susuportahan nin maninigong ley ang implementasyon. Na may masigayan nin pag-asa ang paraoma. Oras na. Nasa panahon na.