Buhay Agrikulturista

Sa entrevista sako ni Lester, sarong barista asin host kan podcast na plano niyang i-relaunch, sa tahaw kan samong orolay manungod sa nutrition month, hinapot niya ako, “Ano po ang nagdara saimo sa agrikultura? Mahilig ka na po magtanom dati pa? O may iba pang rason kung tano?” Naistoria ko saiya na nagpoon ako sa pag-ataman nin sarong poon nin tapayas hasta nagbunga asin binakal ni Lolo Acoy. Naogma siya, kaya sabi niya babayaran niya sako. Si kabentahan kan tapayas, nagdirecho sa alkansiya asin pinambakal ko nin walkie-talkie nin Pasco. Dinagdag ko sa simbag na ang kakanon niyako dai mawawara sa uso ta ini sarong pangangaipo. Pag-tungtong ko nin college, mas naglinaw ang mga bagay na maiba ako sa sektor nin agrikultura.

Ngonian na Hulyo, apuera kan sineselbrar tang bulan nin nutrisyon, ini ang ikaduwang taon nin pagselebrar kan bulan kan mga agrikulturista (agriculturist’s month). Ang selebrasyon segun dineklara ni Presidente Ferdinand Marcos Jr. sa paagi nin Proclamation No. 544 na pinirmahan kan May 10, 2024. Tinatawanan sa okasyon nin importansya ang propesyon sa pagtulod bilang adbokasiya, sa policy research, asin pagpakusog kan mga komunidad nin agrikultura.

Sa taon na ini, nasa ika- katorse na akong taon bilang empliyado kan lokal na gobierno kan Ciudad nin Naga sa City Agriculture Office. Nagpoon ako kan Abril kan taon 2011 bilang Agricultural Technician, mga panahon na medio makusog ang pagtubod ko na madali sanang masolusyonan ang problema kan paraoma sa Naga ta mayaman man ang ciudad. Siguro may dikit na “messianic” complex, dikit na sana ta haloy na akong nagtrabaho sa mga komunidad asin mayo nin nahahaman ang siring na kaisipan. Habang naghahaloy ako sa trabaho mas yaon ang realidad na halawig na complex na maray ang agrikultura, igua sanang mga bagay na nakokontrol ta asin mga bagay na dai ta nakokontrol na mas matindi ang epekto kumpara sa mga kontrolado ta.

Sa mga kontroladong bagay, yaon ang kapital – labor, agri inputs, area kan daga na tatanuman. Sa mga dai kontrolado, yaon ang kombinasyon kan panahon, presyo sa mercado kan mga agri inputs asin kan mismong produkto. Igwa nin teknolohiya na mapadali kan mga trabaho o gibohon sa uma, alagad bako man sag abos angay in isa satong mga tanuman. Saro pang bagay ang dai kontrolado sa sektor iyo ang “mindset” o “attitude” kan mga paraoma pag-abot sa mga kaaraman o teknolohiya na hiniheras sainda.

Dai ta sinda mababasol kung ang enot na reaksyon kan paraoma ang ma-desconfiado sa mga iniintrodusir tang mga trainings asin iba pang mga inobasyon sa pagtanom. Mala ngani si istorya samo kan nakaibanan ming agricultural technologist na retired na ngonian, ka kahubenan niya sa trabaho habang nagiimbitar nin mga paraoma na mapartisipar sa saindang training kadto, igua siyang naka-argumentong paraom, sinabihan siya kan si ka-regatyaran niya, “Ako, haloy na ko sa pag-uma, paduman ka palang, pabalik na ako!” Sinimbag niya, “Ay iyo? Tano ta dai ta ka nakasabatan?!”. Napangirit kami kan inistoria niya ini samo. Kung iisipon, baad ibang dalan man nanggad an inaagihan kan kada saro pero mawot ang direksiyon nin progreso o pag-asenso sa tanuman.

Bilang mga agrikulturista, haloy mi nang mawot ang pag-angat kan buhay kan satong mga paraoma asin mga parasira. An kada aldaw sa samuyang trabaho dai nag-aagi na dai magsagi sa mga isip mi kung pano pa mag-orog ang kita sa kabuhayan sa sektor. Igua nang nakalinyang mga bagong programa para padikit-dikit mahaman ang obheto. Probaran tanganing manudan asin kung marhay ang resulta, i-replikar asin pahiwason ang pag-implementar. Mabuhay ang agrikultura!