Ekonomiya

Kan sadit pa ako an sabi ni Papa saka ni Mama, kun nagmamarahal an presyo kan mga barakalon asin kun nagtitios-tios, mag-ekonomiya kita. An gustong sabihon magtipid o maghigot kan paja saka dae magparagastos.

An boot sabihon palan kan mag-ekonomiya iyo an magtipid.

Alagad kun matipid kita asin dae magastos kan satuyang kuarta dae man palan matubo an ekonomiya ta an ekonomiya maguin sa kinaban o sarong nasyon arog kan Pilipinas depende sa garastusan nin kuarta kan mga tao.

Naguiromduman nindo idtong 4Ps kan panahon ni GMA na ipinautang kan World Bank sa Pilipinas tanagning ipanao sa mga kinapobrehan lalo na idtong may aking sadit asin may pigpapa-eskwela tanganing gastuson asin iwarak an kuarta.

Maski ngani minsan naiinaan pa ta kun minsan ibinubulang o isinugugal o ibinabakal arak kan padre de pamilya pero ini minalaog man guiraray sa ekonomiya ta an kuarta nagagastos asin nakakatabang magpa-eskwela asin pagbulong kan mga helang kan mga aki.

Ngonyan na mga ngonyan an pig-aapod na inflation paglangkaw man lang kan presyo kan mga barakalon sabi kan gobyerno kontrolado an inflation pero sabi kan mga tao dae ninda maabot an langkaw kan presyo kan mga barakalon lalo na an pagkakan siring kan bagas, karne, sibuyas asin sugok.

Kadto pigsasabi na nalangkaw an inflation kun panahon nin karampanyahan asin panahon nin eleksyon huli ta an kuartang nagcicircular bako man hali sa tultol na produksyon kundi hali sa barakalan nin boto asin mga gastusan arog kan karakanan asin irinoman na mayo man kamanongdangan.

Masasabi ta na an inflation may kamanongdangan huli sa barakalan nin boto nagana si mga dae dapat manggana sa eleksyon, nakakamantenir nin dinastiya asin nakakatao nin dakul na ayuda sa mga nangangaipo arog kan bagas, bihon asin sardinas.

Sa kinaban lalong mabaskog an ekonomiya kun may giyera apuera kan gastos kan militar, sweldo kan mga suldados, grabe an negosyo sa paggibo nin mga armas orog na kan mga modernong badil asin bomba na puro man lang paara asin panpasiklab alagad pigbabarakal kan manlaen-laen na nasyones tanganing igwa man sindang armas para sa saindang depensa.

Kun may giyera maski kadtong giyera mundial numero 1 o numero 2 o maski iparayo nin Diyos magka-igwa nin numero 3, lakop an negosyo sa kinaban maski dakul an nagagadan huli ta marhay an ekonomiya.

Ano daw maghigot kita kan satuyang habayan? O panoon ta an satong bulsa nin kuarta, panoon nin sukbit nin badil asin armas asin maggaradanan sagkod na matunaw an kinaban?