Hustisia ki Leila de Lima

Perang taon nang nasa priso an dating Bikolanang senador na si Leila de Lima?

Habo ko ng bilangon kun perang taon ta makulog lang an buot ko. Saro pa, maaanggot lang ako ta segun sa mga nabasa ko, gibo-gibo sana man an mga kasong idenemanda kontra sa iya.

Aram kan kadaklan kun tano nasa priso si de Lima. Napag-initan lang siya kan dating presidente na si Rodrigo Duterte – sarong tawo na sa hiling ko may pagka benggatibo.

Kan si de Lima an pamayo kan Commision on Human Rights (CHR) pinaimbistigahan niya an mga extrajudicial killings sa Davao City, kun sain si Duterte an alkalde kan siudad. Dara kaini, nagpromisa si Duterte na pababayadon niya si de Lima.

Segun sa CNN, si Arturo Lascanas, dating lider kan Davao Death Squad (DDS), nag-tistigo sa Senado kan 2017 na may mga ginadan siyang mga tawo na bako lang mga kriminal kundi mga kalaban ni Duterte sa politika. Dagdag pa kan CNN, sinabi ni Lascanas na milyones an ibinayad ni Duterte sa iya sa laog nin nagkakapirang taon.

Maski kan nasa senado na si de Lima, pina-imbistigahan niya an mga extrajudicial killings na resulta kan kampanya kan gobyerno ni Duterte laban sa droga.

Siguro napikon si Duterte; nasuya sa sarong babae na dai takot isa-publiko an mga nangyayari sa saiyang administrasyon, lalo na pag-abot sa mga pag-abuso kan karapatan pantawo (human rights).

Sa kaanggutan ni Duterte, minaniobra nya na an mga kaalyado niya sa Konggreso na sunod-sunodan sa iya, na imbistigahon si de Lima ta inbwelto daa ini sa droga kan siya an namamayo sa Departamento kan Hustisia (Department of Justice).

Pig-akusaran si de Lima na nakaresibi nin milyones hali sa mga drug lords sa laog kan New Bilibid Prison (NBP) na may karibay na mga politikal na mga pabor.

An mga nag-testigo kontra ki de Lima mga sentensiadong drug lords asin mga opisyales kan NBP.

May tolo nang mga testigo an prosekusion na binawi o nag-recant na kan saindang sinabi kontra ki de Lima. Siguro nakonsiensia na kaya dai na nakatios na magsabi kan totoo.

Si Rafael Ragos, dating OIC kan Bureau of Corrections, nag-recant na. Segun ki Ragos, pinirit lang siya ni Vitaliano Aguirre II na dating sekretario kan Departamento kan Hustisia ni Duterte.

Saro pa sa mga nag-testigo kontra ki de Lima iyo si Kerwin Espinosa, sarong aminadong drug lord, na nagtistigo na tinawan niya si de Lima nin 8M pesos para pang-kampanya ni de Lima kan nagdalagan siya sa pagka senador kan 2016.

Si Kerwin aki ni Rolando Espinosa, dating mayor kan Abuera, Leyte, na binadil kan mga pulis sa laog kan priso. An sabi inbwelto man an dating mayor sa droga.

Si Kerwin nag-recant naman kan nakaaging Abril 2022. An sabi niya, pinirit lang siya kan mga pulis na mag-tistigo kontra ki de Lima matapos badilon an saiyang ama.

Nagruruluwas na an bata sa kaso ni de Lima. Segun ki Mark Beeson, propesor nin international politics sa University of Western Australia, an imbestigasion ki de Lima “is another effort to close down criticisms of (Duterte’s) administration.”

Nakakangalas na sa pag-imbestiga kan awtoridad kun siisay an mastermind sa pag- gadan sa komentador na si Percy “Lapid” Mabasa, may nagruluwas na mga detalyadong impormasion kun pano ginagamit an mga priso sa NBP sa kun ano-anong krimen arog kan pag-gadan sa sarong huwes o sa kapareho ninda priso o sa iba pang tawo na gustong ipagadan.

Minaluwas sa imbestigasion na an mga opisyales mismo sa NBP an nag-mamaniobra o nag-plaplano kun anong klaseng krimen an gusto nindang ipagibo sa mga priso.

Natural an mga priso, dara siguro kan takot o dara kan mga pribilehio na tinatao man sa inda kun makipag-kooperar sinda sa krimen o iligal na plano kan mga opisyales, minasunod na lang sinda kesa sinda mismo an maging biktima.

Kaya dai na ako nagngangalas kun tano an mga ginamit kan gobyerno na mag-tistigo laban ki de Lima mga drug lords sa laog mismo kan NBP.

Sa totoo lang, bako sana man an mga drug lords sa NBP an nag-biktima ki de Lima. Biniktima man siya kan mga konggresistang mayong konsiensia na pinag-piyestahan si de Lima kan siya mismo pig-imbestiga kan Konggreso. Binastos asin ininsulto an saiyang pagka-babae kan mga deputado na garo mga ido na an mga ikog naka-ipit sa duwang hita dara kan takot sa presidente.

Ano ta mayong guirong-guirong ngunian ining mga deputado na kontra ki de Lima sa mga impormasion na nagluluwas sa NBP, kun sain igwa palan nin estruktural na mekanismo sa laog kan NBP kun sain ginagamit an mga priso sa krimen?

Bako man akong abogado, pero malinaw para sakuya na “fake news” an mga ebidensia laban ki de Lima. Ginibuhan lang siya nin kaso kan sarong poderosong tawo na anggot sa iya gamit an Konggreso, DoJ, asin an mga drug lords saka mga opisyales sa NBP.

Limang taon ng nagtitios si de Lima sa priso.

Si Imelda Marcos na sentensiado na, dai napri-priso. Si Senador Jinggoy Estrada na akusadong plunder, tinugutan mag-piansa kan Sandiganbayan. Si Juan Ponce Enrile, na akusado man nin plunder, pig-released sa priso ta may edad na daa. Mala ta aktibo pa baga sa politika. Kinua pa nganin legal adviser ni Presidente Bongbong Marcos.

Ano ta si de Lima nasa priso pa? Ano ta dai siya tinutugutan kan korte na makapag-piansa?

Hain an hustisia?