“Inflation”

An tataramon na inflation nadadangog ta asin nababasa ta haros aro-aldaw sa mga bareta sa mainstream media, social media asin hali sa nguso asin press releases kan mga opisyales kan gobyerno orog na an mismong nasyon. Ini kontrolado, nagbababa daa, dae naglalangkaw. Sa Bikol an pag-“inflate “ pagpabutog huli sa duros nin goma kaya marhay an dalagan kan rueda bakong kupos.

Nata ta kun baga kontrolado an inflation ano ta sige an rulompat kan presyo kan barakaon poon bagas, sibuyas asin iba pang paninda sa merkado kaya nag-aaragrangay na an dakul na tao espesyalmente an kinapobrehan.

Nadagdagan pa kan bareta na soboot an mga mayor na pangangaipo nin tao arog kan kakanon, bagas, abuno asin iba pang kaipuhan sa pagtanom asin pag-uma kaya kinakaipuhan mag-importar o mag-angkat hali sa ibang nasyon.

Ano an pagkakaiba kan pagmate kun an bomba sa rueda tama sana o an tulak butog o budit-budit huli ta pano nin kakanon an estomago o butog sana sa duros na puro aire malaen pa an parong asin tanog?

Kan panahon kan ako aki pa, an kantidad kan dolyar 2 pesos sana pero ngonyan nag-aabot nang 50 sagkod 60. Kadto grabe pa an kontra bando o smuggling kaya gulping buwis an nawawara sa kaban kan gobyerno pero maski siring na simple sana an buhay kaidto pero mayong dakulang problema arog kan nangyayari ngonyan na nagbubunga pa sa trilyones dolyares na utang kan satong gobyerno.

Kun sabagay an mayaman na Pilipino kaidto 10 % sana kan populasyon pero ngonyan iyo man guiraray an proportion kan pobre asin mayaman. Sabagay kadto dikit pa an Pilipino dae ngani na 50 milyones ngonyan 120 milyones na.

Kan panahon dikit pa nag-eereskwela, dikit an nakakatarapos sa kolehiyo, dikit pa an may tultol na trabaho maski mayong empleyo mayo akong nadadangog na nagrereklamo na gurotom an tao. Ngonyan 120 milyones na an Pilipino, kadakul nang tarapos pag-eskwela, dakul nang nasa abroad nagtatrabaho asin nag-eestar asin komo nagtutubod sa kulturang Pilipino an saindang nakukuang kuartang hinanapan saen man sinda magduman ipinupuli sa saindang harong o pamilya, sa mga magurang, pigpapa-eskwela sa mga tugang asin mga aki kun kaya naglalataw an ekonomiya dahil sa kuartang ipinapadara ninda sa Pilipinas.

Kan panahon kadaklan kan mga harong barong-barong magyon na kun sim o yero an atop asin tabla an lanob asin kahoy an harigue. Ngonyan bako lang sa mga ciudades arog sa Metro Manila an mga harong konkreto asin magagayon, may mga condo units pa. Siring man sa ibang mga provincia arog kan sa CamSur, Albay asin Legazpi.

Kadto an barakalon pwedeng bakalon por pidaso pero pwedeng tawadon o hagadon pa ngani alagad ngonyan por kilo na asin mayo na sa diksyonaryo an terminong tawad.

Garo kan panahon na an pag-ilusyon por medyo kan pagharana o pagsurat nin love letters o durolagan nang padagos. Mayo pa kaidtong cellphone o social media. Ngonyan huli sa mga gadgets an mga magurang na naaraman man lang an saindang mga aking daraga na nag-eeskwela pa wara na ta lalay-lalay kan ka-ilusyon na nagkabistohan sana huli sa text.

Kan panahon mayong inflation, an mga lider bistado kan mga tao o dahil sa saindang personalidad o marhay na guibo asin paninindugan arog ki Presidente Ramon Magsaysay kaidto. Ngonyan an mga politiko na nag-eempleyo nin mga propagandista na nagpapagayon kan saindang imahen maski mayo man. Kaya poon sa kampanya an mga politiko, an mga opisyales kan gobyerno magastos na marhay pati mga botantes na gulping haragadon.

An pigsasabi ta ngonyan na inflation panalmingan kan estado nin corruption o pagkukurakot bako lang sa gobyerno, bako lang kan politiko, bako lang kan nasa burukrasya, kan mga negosyante/komersyante asin kan mga tao mismo na kadakul haragadon.

An presyo kan gabos na barakalon pigdidikta asin pigmamani-obra kan may mga negosyo mantang an rugado sa pagtanom an mga parauma na rugado sa trabaho, gulpi pang gastos iyo lugod an lugui. An mga negosyante na nakatukaw sa laog kan malipot na opisina, malinig an kamot asin bitis, magayon an bado iyo an jackpot sa agrikultura alagad an mga parauma na malaboy an bitis, ginagaranot pa asin rugado sa trabaho iyo an biktima nin pagtios.

Pano na kita kaini?