Katibaadan

Ang boot sabihon kan tataramon na “tibaad” iyo ang kawaran nin kasiguraduhan sa Ingles, uncertain. Pag sinabi man “katibaadan” gusting sabihon kaini problema o kademalasan. Ang Bicol man kan tataramon na “risk”, risgo.

Sa sektor kan agrikultura, ang pagtanom sarong complex na gibo, may mga bagay na dai ta kontrolado arog kan klima, panahon, presyo kan barakalon, asin iba pa. Aroaldaw na engkwenro asin eksperiyansiya ini kan paraoma. Minsan masaldang, minsan mauran asin minsan sabay-sabay pa.

Istoriahan ko kamo kan si dinanas na tolong bagyo ni Tiyo Ato, saro sa mga paraoma mi sa Barangay San Felipe. Haloy na siya sa pag-oma asin siya sarong mahigos na paraoma. Kan 2020, inagihan ang saiyang oma nin tolong bagyong Rolly, Quinta asin Ulysses. Niradas asin mayong itinada sa saiyang pananom na paroy ang tolong kalamidad na nag-agi. Kan siya nagbisita sa opisina, nag-istoria kan nangyari asin naghapot kung may asistencia hale sa City Agriculture Office (CAgO). Dai ko malilingawan ang sinabi niya kadto, “Makaraya na magtanom, gusto ko nang magpurundo.” Hinapot ko siya, “Kung dai ka na po matanom, anon ang gigibohon mo?” Simbag niya, “Mayo man akong maginibong iba, matanom man giraray.”

Kawsa nin kalugian ang mga kalamidad na nag-aagi, ang Bicol saro sa mga lugar na binibisita nin halos beinteng (20) bagyo taon-taon, kaya halangkaw ang risgo ta pag-abot digdi. Kadaklan kan mga bagyo yaon sa bulan na Oktubre asin Nobyembre. Ang risgo karkuladong katibaadan, sa paagi nin datos aram ta na kung anong mga bulan ang kasagsagan kan bagyo.

Sa realidad nin risgo nalaog ang importansya kan insurance o seguro. Sa pagtanom, paghahayupan, pagsisira asin makinarya, igua nin LIBRENG INSURANCE hale sa Philippine Crop Insurance Corporation o PCIC. Haloy nang inoopreser ini kan nasabing ahensya, basta rehistrado ang paraoma asin parasira sa Registry System for Basic Sectors in Agriculture (RSBSA).

Kaya pirmi ming pinapagirumdom na aprobityaran ang libreng insurance kan kabuhayan kan paraoma asin parasira. Kung ang kabuhayan nailalaog ta sa seguro, kaipuhan ta man ilaog ang buhay mismo kan nagtatanom asin nagsisira. Kung ang kabuhayan ngani may insurance, kabali man dapat ang buhay kan paraoma na orog kaimportante. Iyo baga, garo si sabi kan kaibahan ko dati sa programa ko sa radyo dati, sabi ni Ms. Beauty: “Ang awto ngani binabayaran ta nin insurance taon-taon, ang driver lugod dai naka-insure.”

Kan nakaaging Deciembre, 2024, ang lokal na gobyerno kan Ciudad nin Naga sa paagi kan CAgO nagpirma nin Memorandum of Agreement (MOA) kaibahan kan PCIC na itao nin libre ang Accident and Dismemberment Security Scheme (ADSS) para sa satong mga paraoma asin parasira na kan ciudad na resistrado sa RSBSA, na residente nin Naga asin ang tanuman nasa Naga. Ang intensyon kan MOA iyo ang pagtao nin importansya sa kapakanan ninda. Mawot ko asin kan opisina na ang libreng ADSS maging parte na kan regular na proyekto kan opisina. Magpasar man lugod nin ordinansa na maging permanent na ini.

Para sa mga gusto mag-avail kan libreng ADSS, magbisita sana sa CAgO, magdulok sa saindong designadong Agricultural Technologist sa saindong mga barangay.