Luis Cabalquinto

Hali sa pobre asin mamundong pamilya, an sikat na si Luis Cabalquinto, parasurat rawidawit sa English, Tagalog asin Bikol---primyado maski duman sa Nueva York asin enterong America kun sain an saiyang mga sinurat pigbabasa asin pig-aadalan kan mga estudyantes sa kolehiyo nin mga universidad asin iba pang darakulang eskwelahan.

Asin kapwa parasurat duman asin digdi sa Pilipinas.

Kaibanan ko an sakuyang aijadang negosyante asin blogger na si Elaine Parma-Orong sa entrivista na pigpasali live sa social media kan Domingong aga. Hinapot siya ni Elaine kun pano siyang nag-asenso asin naguin famuso? Simbag: mag-adal asin magpursigui sagkod na maka-abot sa gustong padumanan.

Paka-giyera mundial numero 2 nagpoon siyang mag-adal sa Magarao Central School, nagpadagos kan elementarya sa Colegio de Santa Isabel kaklase sinda Luis Villafuerte asin Dra. Lourdes Villar Asence. Primerong graduate sa elementarya sa bagong bukasan kan Naga Parochial School kan amay na parte kan dekada 50 kan naka-aguing siglo, nagpadagos high school sa Ateneo de Naga kaklase man guiraray an saiyang tukayong si LRV.

Dahil ngani sa problema sa pamilya asin pagkulang-kulang nin kuarta nag-ontok siya nin pagklase antes mag-tercer anyo sa high school ta nagtabang sa sarong matuang tugang pagbanwit sira, pagdakop pasayan asin pagbalad kan mga ini tanganing ipabakal sa Naga asin sa Manila.

Pakalihis nin duwang taon na sige an trabaho bilang teenager sa Magarao asin Burubaybay nagpadagos guiraray siya sa pag-eskwela asin nakagradwar nin high school sa Ateneo de Naga kan taon 1955 kasabay sinda Ben Geronimo, Nitoy Sibulo, Nono Tena, Totoy Reorizo, Celso Sevilla, Dennis Badiola asin iba pa.

Pagpuli niya ngani ngonyan na bulan nagtiripon sindang batch 55 sa laog nin sarong aldaw sa sarong restawran sa Naga. Didikit na lang daa an buhay, an kadaklan garadanan na.

Hinapot ko man kun siisay an paboritong maestro niya sa Ateneo? Sabi niya si Fr. Thomas Murphy SJ, Fr. James O’Brian SJ nagtukdo saiya magsurat asin magtaram nin marhay na English saka sarong paratukdo sa Pilipino na nalingawan niya na an pangaran.

Nagsurat man siya sa school publications na Blue and Gold asin The Knight.

Duman nadiskobre an talento asin abilidad sa pagsurat kaya kinua siya kan UP College of Forestry sa Los Baήos na maguin editor kan mga journals asin publications kan eskwelahan. Nagtukdo man siya duman sa college.

Kan magbalyo siya sa UP Diliman sa Quezon City nag-adal siyang Communication Arts alagad pakatapos nagtrabaho nguna siya sa Presidential Arm for Connumity Development (PACD) bilang extension worker. Nakalibot siya sa Bikol asin ibang parte kan Pilipinas.

Sa parteng idto kan saiyang buhay, mga 30 anyos an edad, kan siya daa makipag-parakawat sa mga babae. Inako niyang playboy siya kadto. Palibhasa may hitsura.

Igwa na siyang magayon na harong sa barangay San Miguel, atubangan lang kan harong ni Archbishop Garcera kan Lipa Diocese.

Naka-istar sa magayon na harong an saiyang mga sobreno asin mga makuapo kadaklan kaini pina-aradal niya sagkod makatapos nin kolehiyo.

Permi man daa siyang nag-uuli sa Bikol lalo na sa Magarao ta padangat niya an mga tao, an estorya, an kultura, an lenguaheng dae niya malingawan pati an tono apuera sana kan harasahas.

Magayonon daa an Pilipinas. Nagbisita na siya sa bagong Siruma, ta may tinampo na asin dakul na resorts, nagkabarakal na pati an dakul na kadagaan duman kan mga mayayaman na taga-Naga, kadaklang politiko asin negosyanteng singkit.

An Siruma bistadong pigkukuanan nin white clay na pigguiguibong plato, pigdadara sa ibang parte kan nasyon asin pigpapabakal sa luwas kan Pilipinas.

Komentaryo ni Elaine: garo dadaogon na kan Siruma an Caramoan peninsula bilang tourist destinations.

Hali naman sa Tata Luis kaiba an saiyang esposa sa SumLang Lake sa Camalig, Albay, na guibo sana nin tao pero an hitsura garo guibo na kan Kaguranganan.

Dinara kami ni Elaine sa saiyang writing /reading room na panu-panong libro asin iba pang babasahon, may mga sabit na obra maestro arog kan guibo ni Kristian Cordero, parasurat, professor asin kagsaderi kan Savage Mind bookshop sa Naga kun saen igwa nin prominenteng Cabalquinto Room.

Arog kan kuarto kan saiyang kapwa parasurat asin Bikolano na si Carlos O. Aureus duman sa Diliman warakay man an libro asin ibang gamit pero mas magayon, mahiwas asin malibot an aircoon an ki Luis. Duman kami pig-regalohan ni Elaine nin libro na Burabod (original Bikol Music) asin saro pang libro na sinurat ni ex-Gov Mario Cuomo ( kan New York State) na may titulong Reason to Believe.

Kan hapoton siya kun ano an marhay para sa banwaan na Magarao, sabi niya magtrabaho sana para sa karahayan kan banwaan bakong pansaderi.

Dae na daa siyang pakiaram sa politika sa Pilipinas asin sa Bikol ta siya naghahalat na lang kan saiyang ultimong hinangos. Sabi kan saiyang doktor sa America na siya maski saro man na diabetic na arog sako ma-edad pa siya nin sobra sa 90 anyos. Ngonyan 88 na siya, may sogkod pero mabagsik pa asin nakakabiyahe pa haling America pasiring Pilipinas y-da buelta.

Mahilig pa siyang magluto nin mga lutong Pinoy ta duman sa America sa saiyang apartment harani sa Pilipino store asin China Town kun saen mababakal an gabos.

Marhay pa siyang magkakan mala ta naka-tigduwa kaming tasa nin kape, may maning hali sa America asin may masisiram pang cake o mamon na bawal kuta na samong mga diabetic. Pero sabi niya an mga seniors arog samong duwa dapat maglikay sa asukar o hamis, asin o askad, saka taba lalo na kan karneng orig asin baka.

Barkada niya an mga famusong parasurat na Pilipino arog ki Nick Joaquin aka Quijano de Manila, Gemino Abad asin Gregorio Brillantes.

Para saiya personalmente amay na aga pakamata an pinakamagayon magsurat, turog pa pati si misis niya kaya trangkilo.

Poon daa ngonyan taon-taon na siya mag-uuli sa Magarao ta madali na an ultimong deadline na tinao saiya kan doktor. Sa bulan na Septyembre puedeng magbalik naman siya kaibanan an agom na si Gloria, sarong Chavacanang retiradong nars asin an saiyang aki na si Sophia na taga-Harvard, an agom na Kano asin duwang makuapo.

Duman daa sa Harvard University nabisto niya si Leni Robredo asin mga aki kaini ta amiga palan ni Sophia na nagtatarabaho sa Harvard.

Duwang dekada na an naka-agui segun saiya sa pakihuntahan samo ni Joe Obias asin Gabby Bordado dae daa siya maribay nin Pilipino citizineship. Pero ngonyan garo dual citizine na siya. Gusto niyang magpuli digdi sa Bikol na permanente na kuta kundi halangkaw an balor kan dollar kesa sa peso kaya sa income niya sa saiyang mga rawitdawit asin iba pa duman sa pinaka-dakulang estado kan America damot an saiyang nakukua na naipapa-adal sa mga paryentes asin naitatabang sa kapwa.

Naka-istar lang sindang mag-agom sa sarong apartment pero mahayahay an saindang buhay bilang mga retirado asin seniors citizines. Gulpi man sindang amigos y amigas na mga kaulay-ulay duman sa Estados Unidos de America. Marhay pa an pag-ataman kan salud kan gobyerno duman.