Maging RICEponsable

Tanda nindo si pirming pagirumdom sato na ubuson ang maluto o kakanon sa plato, dai magtada, ta dakul taong nagugutom. Sa pilosopong sisimbagon, ano man koneksyon kan kakanon sa plato ta? Na kung inubos, mayo nang magugutom?

Ngonian na bulan nin Noviembre sa paagi kan Proclamation No. 524 s. 2004 ang National Rice Awareness Month tanganing tawan honra asin pagrekonosir kan importancia nin bagas o paroy sa satong kultura asin pang-oroaldaw na buhay bilang mga Pilipino.

Saro sa puede tang pagbasehan na haloy nang parte ang paroy kan satong kultura iyo ang pagkakaigwa nin iba-ibang tataramon o termino ang produktong ini. Ang mga tataramon na paroy, bagas, maluto saro sana yan sa ingles- rice. Sato pag sinabing paroy, iyo ang pananom. Pag sinabing bagas, iyo ang hilaw na bersyon asin sinapna na, saka ta inaapod maluto. Sa kalidad, pag luma nang paroy na binagas o luma nang bagas, ang apod laon o lasi. Pag tuktok iyo ini ang crack na bagas dara kan pagmolino na causa nin dai tamang pag-bunag o medio hilaw pa ang paroy.

Ang bagas iba-iba man, depende sa kalidad, depende sa kolor, depende sa lawig bago anihon. Sa sinapnang maluto, may tolong klase sana, malagtok o hilaw, tama sanang pakaluto asin marugi, nasobrahan sa luto na garo na magiging lugaw. Mas masiram ang sinapna kadto sa sungo, haloy pati bago mag-panos o maraot. Nagiitom ang kaldero sa ariw kan sungong kahoy na naging oring. Tantyahon ta kaipuhan sarama ang init. Bago pa ma-unog, nakakakua pa kita nin “am”, o ang sobrang tubig na tinatahop ta sa tasa tapos linalaganan asukar. Garo mahamis na lugaw.

Kumpara sa rice cooker na puedeng iwalat, dai lang lingawan i-switch on ta nagbabad ka lang kayan bagas sa tubig. Iyo yan ang kawsa minsan nin pag-iriwal sa harong o init kan payo, grabe nang ikakakan pero dai palan na-switch ang rice cooker. Manlaen-laen na muda minsan ang dara kan sitwasyon na ini lalo na kung adobong natural ang panira.

Segun sa datos, ang sarong Pilipino, nagkokonsumo nin 118 kilos na maluto kada taon. Saro kita sa mga may halangkaw na level nin pagkonsumo sa bilog na kinaban. Kaya kinokonsiderar ta ining “staple food” kaiba dati kan sirang galunggong na nalaog nang P260.00 ang kilo. Inabot ko pang P15.00 ang kilo kadto kan bagas, ngonian nalaog na sa P38.00 hanggang P45.00 segun sa klase asin kalidad.

Siguro malaog naman lampas sampulong taon, na pancit bato o pancit canton na ang pinapanira ta sa maluto. Carbs on carbs. May panahon mas mahal pa ang gulay sa karne. Mag-mahal man ang gabos na produkto, saro sana ang dai mahihira, ang maluto dai mawawara sa pang-aro aldaw na hapag kan kada pamilya. Rice is life.

Sa satong pagkonsumo nin maluto aro-aldaw, iguang nasasayang na 3 kutsara o 9 grams na maabot 3.3 kilos sa laog nin sarong taon. Kung kukuwentahon, sa 2024 Census, 210,545 na ang populasyon kan Naga, maresulta sa 695 tonelada nin maluto ang nasasayang ta taon-taon, na dakul pang puedeng manginabang. Ngonian ang hapot satuya, gurano kita ka-riceponsable? Pag sinabing riceponsable, boot sabihon nasa tama ang satong pagkonsumo nin maluto asin pagprodusir nin bagas, mayong nasasayang. Awot pa na mas makusog ang pag-implementar kan City Ordinance No. 2023-024 o Half-Rice Ordinance digdi sa Ciudad nin Naga.

Simbagon ta ang pangapudan na kita makisumaro sa pagiging RICEponsable!