Makuapo ni Rizal

Dai ko malikayan na magiromdoman tuyong naglalaog ako sa Plaza Rizal, an kaidto sarong pusog, olpok na poon nin kahoy sa tongod ni Rizal naka atubang sa Quezon Square. An kahoy na idto pinutol haloy na tanganing maging mahiwas an natad kan rebulto ni Rizal asin buelo an mga programa. Mga soltero na kami ni Suzing (Zosimo Villarez, ice cream vendor sa supermarket) amigo, kapartner sa pag shine nin sapatos asin pag tienda nin diyaryo. Sarong marumarom na Bangui, napa-agi kaming duwa sa laog kan Plaza Rizal na kan panahon na idto marambong na mga poon nin kahoy iyo an pig iistaran kan mga inaapod na “makuapo ni Rizal (bansag sa GRO). Sa pag-agi mi sa poon kan olpok na kahoy, igua kaming nadangog na sitsit asin pag apod sa pangaran ni Suzing hale sa sarong anino na naka surapot sa sanga kan kahoy na huna mo si “Lucifer”. Sa pag masid mi sa “anino”, ini dakulang tawo, naka saya, halaba an buhok asin haralaba an mga kuko asin naka “high-heel”, pero mayo man siyang pugol na mansanas na ipapa rangot samuya. Sa inot ming pag tantya, an anino sarong “makuapo ni Rizal” na nag hahanap nin Kustomer na kan panahon na idto ang precio P50 an kada “ fight”. Sa pag sigato ni Suzing sa “daraga” ini nag taram, Hello Zosimo?.. dai mo na ako bistwo? I’m Guillermo!

Medyo nagngalas na nag simbag si Suzing, Guillermo… Bakla ka na? Sa samuyang pag-orolay, si Guillermo na dati barumbado sa eskwelahan, tinatakutan kaidto ta ini para llamada asin bully, asin brusko ta mga kargador nin kamote sa Mercado alagad naging bakla kan siya mag trabaho sa Manila asin an gabos “History”. An mga kadaragahan kaidto pig papangaladan kan mga magurang na dai mag agi kun bangui sa laog kan Plaza Rizal ta baka mamaluan nin “makuapo ni Rizal”. Pero an magayon kaidto sa Plaza Rizal, iyo an mga diskusyon sa biblia na pinapanginotan ni “Kalamay”. Sa samuyang lumang Family album na haloy isinaray kan sakuyang ina, yaon an “ black & white” picture na ako omboy pa asin kolkol ni Mama. Kaiba an duwa pang mga ina asin mga omboy na naka tukaw sa doot kan Plaza Rizal. Sa cuentada ko, mga taon 1956 an retrato ta kaidto malinigon an Plaza Rizal magayon pag pasyaran kan Familia, mayo pa kan mga “makuapo ni Rizal”,imbes anyaon mga empleado kan Kapitolyo na anas naka puti na trubenais asin putting pantalon, naka sapatos na kabang kabang, an iba nagpapa shine nin sapatos habang nagbabasa nin peryodiko. Kun malaog kamo sa New China Restaurant, mahihiling an dakulang retrato kan Plaza Rizal na tunay na magayon ta ini yaon sa tongod kan lumang kapitolyo na an forma hawig sa mga Plaza duman duman sa Yuropa. Kan panahon ni Governor Jose Bulaong, ipinangalad an mga “makuapo ni Rizal” kaya an iba sainda naka kua nin lugar sa may kanto kan Rodson asin kanto kan Dinaga harani sa sinehan kaidto kan Albe.

Nagka igua nin mahalnas na lawn kaya gulpi an nagpapasyar na mga kaakian asin mga retirado. Mas lalong naging magayona an Plaza Rizal kan ikinaag ni Gov Luis Villafuerte an LRV Cinema, dakulang telebisyon na pig dadalanan kan mga tawo, igua pa nin “Concert at the Park”, may nagkakanta igua pang nagtutugtog nin violin. May mga karantahan asin ibang programa kabale na an “kurahaw” kan mga cause-oriented groups na nagrarally kontra sa sabwatan kan America asin Pilipinas. Pero an dai nanggad nawawara sa Plaza Rizal iyo an masiram na luto nin mani. Poon pa kaidto an “Salted na Mani”, sinanlag, asin linabunan iyo an tatak kan Plaza Rizal ta an mga nagtuturukaw-tukaw sige an topsi nin Mani na sagkod ngunyan iyo pa an masulong na pigtitinda sa Plaza Rizal maski ngani karibal na kan mani, an crispy kublit nin manok,bulastog, barbecue asin isaw. Sayang nawara an debate nin Biblia ta ini pig ribayan nin mga masahistang buta na dai tataong makipag debate imbes sige sana an hilot tunay na tuninong asin mayong ka diskusyon.