Masakit na magTNT Ngunian

KAN SABADO inimbitaran ako kan si dati kong katrabaho. Luis an pangaran niya. Saro siyang dating taga Mexico pero permanenteng residente na siya kan Amerika. US citizen na Pilipina an agom ni Luis kaya tatao man siya mag Tagalog. Nag kakan kami sa sarong restawran na an pangaran “Comida Mexicana”.

Pag abot mi sa luwas kan restawran nariparo ko na halabaon si pila sa luwas. Mga Meksikano asin mga Latino an kasi gabos na naka pila.

An sabi ni Luis pirming halaba an pila ta bantog na masiram an kakanon igdi.

“Gutom na ako Manny pero makaka hintay ka ba ng 30 minutos?” An hapot ni Luis.

“Ok lang ako Luis pero gusto mo bang mawala an pila?” Si suba kong simbag.

“Paano?” An hapot ni Luis.

“Mag sigaw tayong - immigrasyon! Immigrasyon! Mawawala an pilang iyan.”

Pareho kaming nag ngisi ni Luis sa suba ko. Nakaka ngisi pero nakaka-mundu ta pwede mangyari ini.

Kadakul na mga lahing Meksikano asin mga Latino an apektado sa mga nangyayaring deportasyon sa Amerika. Aram ni Luis an sitwasyon. Aram niya na kadakul siyang kababayan na mayong papel. Mayo man siyang papel kaidto pero na sponsor siya kan agom niya.

Kan bulan na Enero nag poon na magin aktibong maray an pig-aapod na ICE (Immigration and Customs Enforcement) sa pag dakop kan mga TNT o mga illegal na migrante. Resulta ini kan administrasyon ni Biden na magin “open border” an Amerika. Kadakul na mga kriminal, droga, asin mga terorista an mga naka laog sa Amerika. Sa bagong padalagan ni Trump, nag promesa siya na e-dedeporta niya an mga illegal na migrante sa Amerika.

Enot na dinadakop kan ICE itong may mga kasong krimen sa Amerika saka sa mga ginikanan nindang nasyon. Nag luwas man na bagong orden an ICE na dae na pwede mag tago an mga migranteng ini sa mga simbahan, ospital, o eskwelahan.

Komplikado an mga nangyayari ngunian. Natatakot itong mga mayong papel na mga migranteng haloy na sa Amerika. Dakul sainda an matuninong na an estado sa buhay. Sa kamugtakan ninda ngunian pwede sinda ma deporta, ma-abuso sa mga trabaho ninda pag abot sa sweldo, sobrang oras na trabaho, o kun may krimen na mangyari sainda, takot sinda magsumbong.

Bako sanang mga Latinong mayong papel an nahahadit sa mga nangyayari ngunian kundi kairiba igdi an man iba-ibang lahi. Kabali an mga Pilipinong mayong papel na may bansag na TNT.

May mga bisto akong Pilipinong mayong papel. May mga haralangkaw an sweldo asin may harababa. May mga part time lang an trabaho, mga kosinero sa mga restaurant, mga driver, caregiver, para ataman sa mga gurang o mga para ataman sa mga aki kan mga mayayaman na Amerikano, asin iba pa.

Dagos an pag trabaho ninda sa Amerika maski mayong papel. Mayong komparasyon an sweldo ninda igdi sa Amerika kompara sa Pilipinas.

Si Eufemia (bako niyang tunay na pangaran), dating nurse satuya na dae naka pasar sa eksamin na maging rehistradong RN (nurse) sa Amerika. Nag LPN na lang siya. Naka trabaho siya na mag ataman sa sarong gurang na mayaman. 24 oras oro-aldaw an trabaho niya. Sarong aldaw lang kada semana an libre niyang aldaw. Pero 500 dollares (29,000 pesos) daa an sweldo niya sa sarong aldaw. Maogma siya sa sweldo niya pero mayo siyang makukuang pension o Social Security pag retiro niya ta mayo siyang papel. Mayo siyang problema kun magka hilang ta libre an ospital sa New York sa mga mayong papel. Kaya lang, sa sitwasyon ngunian, masakit na maaraman na TNT siya. Nahahadit lang siya sa mga nangyayari ngunian ta kadakul siyang tinatabangan sa Pilipinas. Dae ko aram kun tano ta dae siya na sponsor o nagka papel. An abiso daa saiya ngunian kan mga harani saiya, mag agom siya nin US citizen.

Si Janice (bakong tunay na pangaran) sarong maestra satuya na nag turista sa Amerika. Nakakua siyang trabaho na caregiver. 200 dollares daa sweldo niya oro-aldaw (12 oras). 250 dollares kuta daa an hinahagad niya kaya lang mayo siyang papel. Libre siya pag Domingo asin Biernes. Naka istar siya sa saro niyang pinsan. Marhay man daa an kamugtakan niya asin nakaka padara siya satuya nin kwarta asin minsan mga balikbayan boxes. Nahahadit man siya sa mga nangyayari. May boyfriend si Janice na Bombay pero dae ko aram kun may papel.

Kadakul na sitwasyon na arog kaini sa Amerika. May mga babae asin mga lalake na napipiritan na lang mag agom nin US citizen nganing maka istar asin maka trabaho sa Amerika. Kadaklan sainda kaipuhan maka tabang sa pamilya ninda sa Pilipinas na tios an buhay.

Pero an pagka aram ko kadaklan man kan nag aaragoman nag kaka-morootan man sa agi nin panahon. Nagkaka pamilya na sinda igdi asin maboboot man an mga na-aagom nindang US citizen.

May bistado man akong mag agom na TNT kaidto. Pagka tapos nin mga 25 taon, na sponsor sinda kan aki nindang US citizen na namundag sa Amerika. Kan sarong taon lang sinda nagka papel kaya mayo na sindang problemang ma deporte.

Duman sa mga nahahadit sa mga nangyayaring deportasyon, may mga paagi man nganing mapa karhay an estado ninda. Pwede mag abogado, magpa sponsor, mag agom nin US citizen, mag asylum, o magpa ataman. Pero mientras marhay an mga sweldo ninda, kaipuhan mag tipon sindang marhay. Pwede sinda mag bakal nin mga pa-arkilahan na apartment sa Pilipinas o mag bakal nin uma duman. Kun ano man an mangyari sa Amerika igwa sindang pag bubuhayan pag puli ninda.

An mahal na Kagurangnan may plano sa gabos na tawo. Iyo na lang ini an abiso ko sa mga nakaka ulay ko na hadit sa mga deportasyon na nangyayari. Minsan masakit intindihun an plano Niya pero mag tiwala lang kita Saiya nganing mabilog an magayon na plano Niya satuya - maski ano man an sitwasyon.