Mga Boteng Tubig

KASUBAGONG AGA, pag lakaw-lakaw ko, nariparo ko na tolong tawo na an nagkokolekta nin mga baseyong boteng tubig sa sarong subdibisyon harani samuya. Kaidto, si Oscar lang na amigo ko an nag kokolekta nin mga baseyong bote duman.

Nag laog tulos sa isip ko na kasi gabos nang tawo ngunian nag iinom nin tubig na binabakal. Siguro mayong delihensya o trabaho si Oscar asin an ibang para kolekta nin bote kun malinig asin pwedeng inuman an satuyang mga gripo sa Amerika asin sa ibang parte kan kinaban.

Segun sa mga surbey, labing 50 billion na plastic nin tubig an nakukunsumo kan mga tawo sa America lang. Sa enterong kinaban mga 600 billion daa an ginigibong plastic na bote para sa tubig. China daa an sunod sa Amerika sa pag konsumo nin tubig sa mga plastic na bote.

An sabi pa sa surbey saro sana sa kada anum na bote an na babasurang tultol (recycle). An nakakamundo digdi ta aabuton daang mga 1,000 na taon bago matunaw an plastic.

An tubig kabuhayan. An mga kaipuhan ta sa kinaban nganing mabuhay iyo an daga, ayre, tubig, asin kalayo (earth, air, water, and fire). 75% kan satuyang hawak tubig. 75% kan kinaban pano nin tubig. Kun naghahanap kita kun may buhay sa ibang planeta, an enot na hapot ta iyo an kun may presenteng tubig sa planetang iyan.

Sa 75 porsyentong tubig sa kinaban 2.5 na porsyento lang an fresco o bakong tubig dagat. Kaya dakul na lugar an pirming nagkaka igwa nin krisis sa freskong tubig. An sarong ehemplo kaini iyo itong mga krisis sa tubig sa Metro Manila na nagpipirila an mga tawo mga pirang oras nganing maka kua lang nin rasyon na tubig.

Sa ibong na lado, igwa man dikit na mga lugar na masagana sa tubig. Arog baga kan nasyon nin Armenia. Dakul daa duman na mga gripo o inaapod na mga fountain sa siudad ninda na masiram asin malinig an tubig. Libre o gratis pa ini. Ano daw kun ma gibo ta man ini?

Mientras tanto, nakaka mundo maaraman na sa 75% na tubig sa kinaban, nasasakitan na daa masustener an mga kabuhayan sa dagat arog kan mga sira, seaweeds, koral, asin iba pang buhay sa dagat. Plastic na polusyon an nakaka epekto sa dagat asin sa satuyang daga.

Dagdag pa digdi an mga kumpaniya na nag aapon kan mga kemikal asin basura sa mga salog asin dagat. Labing sarong million daang mga sira asin mga kabuhayan sa dagat an na dedestroso sa mga polusyon na ini kada taon.

Kairiba na digdi an mga gilid dagat na pano na nin mga basura.

Igdi sa New York, segun sa Departamento nin Salud kan siudad kan New York, dakul nang mga bakasyunan o gilid nin dagat na bawal na mag langoy ta ma-ati an estado kan tubig.

Pero pag abot satuya siring na man kaini an mga nangyayari ta grabe an resulta kan polusyon kan mga plastic asin mga boteng plastic. An mga basurang plastic na ini nakaka bara man kan mga estero nin tubig kaya may mga baha.

Kaidtong panahon sa Naga mayo sa pangiturugan ko an pag bakal nin tubig na inumon sa harong. Nagirumduman ko man na pag kakatapos nin bagyo bakong grabe an baha. Dakul kaidtong mga cali o canal sa palibot kan harong mi sa Bagumbayan. An mga imbornal kaidto mahihiling mo an pag bulos nin tubig. May mga sapa an mga uma asin nagbubulos an tubig sa mga kali kaya mayong baha. An nangyayari dakul na para timba nin mga kali an mga maugmang nag titirimba nganing maka dakop nin mga hito, talusog, asin poyo. Dagdag pa digdi, an mga kali kaidto pirming may mga tanum na natong.

Garo mayo nang mga cali o sapa sa Naga ngunian. Bihira na an mga imbornal na may nag bubulos na tubig pasiring sa salog. Garo si mga cali natabunan na nin mga harong, plastic, basura, asin iba pang mga makaka pundo kan pag bulos kan tubig paluwas pasiring sa mga imbornal na pano nin mga plastic.

An saro pang nakaka pa baha sa Naga iyo an kakulangan nin mga kahoy. Bareta ko pig purutol na si mga kahoy sa gilid kan mga tinampo sa Naga. An mga kahoy nakaka kontrol sa pag baha.

Pero sa pag hiling ko dakula an pag asa ta na ma kontrolan ta na an pag baha sa Naga. Mabalos sa mga plano asin proyekto kan satuyang padangat na alcalde na si Leny Robredo. Bareta ko may proyekto an Naga ngunian na linigon, pakarayon, asin susugon itong mga sapa o mga imbornal na ina-agihan kan tubig paluwas pasiring sa mga sapa o salog.

Sa liderato ni Leny asin ni bise alcalde Gabby Bordado makusog an pag tubod ko na ma reresolberan kan gobierno kan Naga ngunian ining mga problema sa pag baha.

Dae ko gayong aram kun an mga taga Naga nag babarakal na nin tubig nin pag inom ngunian.

Magayon siguro na siring kan Armenia, magka igwa man kita sa laog kan Naga nin mga fountain o gripo na may libreng maiinum na masiram na malinig na tubig.

Madali na man an panahon na pwede na kita asin an mga turista sa Naga na mag swimming sa Bicol River.