Mga Ragpa ni Uwan

Domingo, 1130H 09 Noviembre 2025. Habang sinusurat ko ini gamit ang papel asin ballpen, yaon ang ciudad nin Naga sa Signal No.4 kan Super Typhoon Uwan. Sa parehong momento, nadadangog ko sa radio kan sakuyang lumang cellphone na nananalasa na ang bagyo sa provincial nin Catanduane dara ang makusog na duros na may kaibang uran.

Ang dalagan kan bareta, mas makusog pa ang bagyo pag-abot nin alas dos hanggang alas tres nin hapos sagkod alas ocho nin bangui, digdi mamamate ang hagubhob kan duros asin bulos kan uran ni Uwan. Subagong maagahon pa kami nawaran kuryente kaya “traditional” ang mga gamit sa pagsurat- papel asin ballpen. Ang liwanag hale sa binukasan na bintana sa cuarto, nadadalan ko ang uran asin rapado kang duros habang nagsusurat kaining kolumn.

Kan nakaaging Biernes, bago pa nag-bagyo may datos na ang opisina kan mga “standing crops” digdi sa Naga, buot sabihon kaini, ini ang mga nakatanom na paroy, mais, asin gulay na puedeng ma-apektaran kan bagyo.

Sa paroy, igua nin lampas 300 hectarias, mais-8 hectarias asin sa mga tanom na gulay, malaog 15 hectarias. Habab aini kumpara sa mga nakaaging numero nin standing crops puera ang paroy na halangkaw ang bilang kan mga nagtanom na paraoma- malaog 384. Sa mais, dikit sana ta natapos pa sana mag-ani, ngonian na katapusan kan bulan hanggang katapusan kan Enero ang sunod na taranuman.

Poon taon 2023, nakanuod na ang mga paratanom mag-adjust kan saindang schedule nin pagtanom sa pagkonsiderar kan epekto kan climate chane sa pag-hera kan weather patterns na naging “erratic” o pabara-bago na. Iyo na ini si sinasabi tang “timing is gold”- dikit ang danyos kung tatao ang paratanom nin stratehiya kan tamang oras nin pagtanom.

Siring man sia naobserbaan ta sa pag-andam kan ciudad, pirang aldaw pa bago nag-agi si Uwan, naghihiro na, nagpepreparar na. Sa ngonian, nag-aagi ang bagyo na kita preparado. Amay si pag-ebakwar asin nakikooperar ang mga constituentes.

Sa pagtapos kan pagsurat kaini, mas makusog na ang rapado kan duros, garo inuurukag ang mga kahoy asin mga pananom sa luwas kan harong. Medio makahadit, nadadangog ko ang kalampag nin mga yero sa atop. Ang bagyong ini, dai man daa makawsa nin halangkaw na tubig-baha siring kan Kristine. Kumparado daa ang Uwan sa bagyong Sening kang taon 1970. Mayo pa man ako sa kinaban kan 1970, pero kung iyo ang kinukumparahan, mayo man magusto sa darang peligro.

Ini ang halimbawa nin mga katabaadan, mayong naghahagad kundi nag-aabot asin inaagihan kan kada saro satuya. Kita naging preparado por dahil igua kita nin impormasyon hale sa bareta, sa social media kan mga weather forecaster asin lokal na gobierno.

Fast forward, pakaagi kan Uwan, ang marhay na bareta, ZERO CASUALTY kita. Pasalamatan ta, bako ang Sierra Madre, kundi ang mga nag-atisbar kan kasagsagan kan kalamidad. Yaon si Mr. Mike Padua, DOST-PAGASA, ang marhay na liderato kan satong Alkaldesa, ang CDRRMO, ang puersa kan lokal na gobierno, ang mga barangay, mga volunteers, mga nag-donate kakanon o nagpasubli nin mga ekipahes, asin mga pamilya na nagrecibe nin mga evacuees sa saindang mga harong. Salamat sag abos na nagpartisipar asin nagkontribwer kan saindang mga esfuerzos tanganing maging ligtas kita gabos.

Kan enot na aldaw pakaagi kan bagyo, habang nagsisighid kami nin mga ragpa sa atubangan kan samong mga harong, nagpaaram si neighbor mi, "Jap, mapamahaw muna ako. Atyan ko na lang ipadagos ini, tutal dai man ini mawawara (mga ragpa),pagbalik ko yaon pa ini". Sabay ang makusog na ngirit mi, si pang-tinampo para madangog. Sa isip ko, masimbag kuta ako, "sige lang po, ta bantayan ko."