Naciyos

1970. Mayor Vicente Sibulo pig tugdas an NACIYOS (Naga City Youth Opportunity School) sarong sadit na vocational school para sa mga out-of-school youth. Ini yaon kaidto sa may atubangan kan Nawasa kataid an City Health Office. Maabot sa 50 pobreng elementary graduate hale sa manlaen laen na Baryo kan Naga na dai nakapag padagos sa Hais Kul an nag compuesto kan first batch kan Naciyos.

An naciyos iyo an pinaka magayon na escuelahan ta libre an tution, libre an pangodto asin mirindal, libre pa an lunadan sa paghatod asin pagsundo sa Agrikultura (CBSUA) ta tolong beses sa sarong simana, duman nag aadal an mga escuela sa mga kursong Basic Agriculture, Poultry and Swine Raising. An mga escuela pig hahatod-sundo kan lumang weapon carrier truck na an driver iyo si Tio Gauden na taga Dayangdang. Naging ugali kan mga escuela na mantang pasiring sa Agricultura, sinda nagkakanta kan bikol song na Tiko tiko ( Naglakaw ako sa tikong dalan, nakakua ako nin tikong ligawnan…) Sa Agrikultura, tinukduan sinda mag ataman nin manok asin orig, asin saro sa pinag adalan iyo ang pag kapon nin manok. An mga maestro sa Agrikultura iyo sinda Mr. Maranan, Mr. Divinagracia asin Mr. Lapis. Kabale sa mga itinukdo iyo an grafting asin marcotting, asin an pag kapon nin manok.

Namalisyahan na kan panahon na idto, ang mahiwas na natad kan Agricultura kadakol nin poon nin frutas na Zapote asin Star Apple. An Zapote, sarong frutas na hawig sa linabunan na kamote. An mga pig tukdo sa NACIYOS iyo an kulturang bikolnon na an maestro iyo si Fr. James O’ Brian kan Ateneo, saro sa estorya nin Fr. O’ Brian, iyo an magayon na kantang gikan sa Lagonoy Quizas tune.. Lagonoy sa Partido, igua akong bistado, maestro musikero, kilas kilas kilas... Igua man halipot na pag aadal sa Sex Education na an maestro iyo si naging City Health Officer Dr. Theo Santy. Nagtukdo man sinda Mrs. Caballero Castro ( Aki kan kastila na may sadiri kan Caballero Radio Service, sarong irahayan nin radyo sa man gilid kan Bichara Theatre, Mr. Olin (maestro kan NPS), asin mga volunteer na nagtukdo sa Dressmaking asin Tailoring. Iguang volunteer na Japanese na nagtukdo sa pag preparar nin garden plot sa bakanteng lote sa kanto kan Magsaysay asin Balatas na iyo an kinumumugtakan ngonian kan Naga Bible Church. Naga adal man sinda kan mushroom culture na nagtutubo sa mushroom bed. Itinukdo man sainda ni Mr. Enverga, sarong Marine Biologist, an pagiging masustancia kan kakanon na balaw. Dai malingawan an ginibong excursion sa malinigon asin malipoton na Willy Dam sa Panicuason, pag rugaring kan familya Valenciano.

Nagka igua man nin study tour sa planta kan Pepsi Cola na an gabos na escuela, pina inom nin bagong botehon na Pepsi. Sa premirong pagkakataon, pinasyar an mga escuela sa Pili Airport tanganing aktwal na mahiling an paglanding asin paglupad kan eroplano kan Fairways. Saro sa mayor na subject iyo an Religion, na an nag tutukdo iyo an mga madre kan Daughters of Mary na an Mother Superior iyo si Sister Therese na tubong Bulacan hale sa mayaman na familyang Maximo. An libreng pangodtohan asin mirandalan pinag luluto kan mga madre. An lunadan kaidto pasiring sa Naciyos iyo an sadit na Cony Jeepney na sa pamasaheng diez sentimos halawig an rota, ini paghale sa centro, pasiring sa city hall asin diretso sa Pepsi, barato pa kaya kaidto an gasolina. Pero naoogma an mga escuela na pirmeng magbaklay mina agi sa sitio Manga Dayangdang ta duman sinda nagbabakal nin salted na mani na kadakol an takad. Duman kaya sa Manga naka istar an mga paratienda nin mani sa Plaza Rizal.

An mga oratorical asin cultural contest pati an graduation, pinag gigibo sa likod kan 4 pillars kan Ateneo de Naga ta an NACIYOS pig susuportaran kan ibang escuelahan sa katuyuhan na matabangan an mga escuela na dai nakapag padagos nin hais kul. Nagka igua pa nin perang batches an NACIYOS alagad sa pag lihis nin mga administrasyon kan City Hall, ini dai na naipag padagos. An mga inot na escuela sa NACIYOS, ngonian nag eedad nan in dai mababa sa 65 anyos. An NACIYOS dai puedeng malingawan ta ini an escuelahan na libre an tuition, libre an pangodtohan asin mirindalan.