WW1 Soldados Bicolano

Si Delfin Domogma Jacinto tubong Libmanan iyo an saro sa nagiromdoman na soldados na nakipaglaban durante kan World War 1. Namundag kan Deciembre 25, 1888 sa mga magurang na sinda Nicolas Jacinto asin Remigia Domogma. Susog sa istorya kan saiyang aki na si Olga J. Edwards ( Iowa, USA), dara nin pagtios sa Libmanan, linakaw kaini an madiklom na dalan sagkod maka abot sa Manila para maghanap nin trabaho. Deciembre 23, 1909 naglunad ini sa barkong Manchuria asin nag abot sa Honolulu Hawaii Enero 23, 1910 saro siya sa mga inot na Pinoy na nag trabaho sa tarapasan nin tubo sa Hawaii. An mga trabahador na Pilipino tinawan sana nin Diez dolyares na advance, iguang dagusan asin may 3 taon na kontrata. Alagad an trabaho sa tubuhan magabat sa 12 oras kada aldao, 6 na aldao kada simana.

1914, nagbungkaras ang WW1,ginatos na Pilipino kaiba si Delfin an puedeng nag voluntad o pig lista na maglaog sa 1st Infantry Regiments kan Hawaiian National Guard duman sa Fort Shafter sa Honolulu. Iguang mga sabi sabi na maski ngani an mga Pilipino kakdikit sana ang numero, alagad sinda an pinaka dakula na bilang nin soldados sa Hawaii na nakipaglaban sa WW1.

Pagkatapos kan WW1, nagbalik si Delfin sa pagiging trabahador sa tubuhan asin liwat na nag sapo kan magabaton na trabaho. Kadikit an sueldo, makanos asin mapungaw na istaran, yaon pa ang abuso ni Foreman Luna asin an istriktohon na tratamiento sa mga trabahador. An mga trabahador dai nanggad kaidto tinawan nin prebilehiyo na darahon sa Hawaii an saindang familia. Naging magian an buhay ni Delfin kan maka amigo niya an mayaman na Familya Lee ta tinubong niya an mga aki na sinda Robert asin Lena. Dara kan marhay na ugali asin maogmahon na pagkatao, pig bisto si Delfin kan Familia Lee na garong miembro nin familia.

Sa pag retiro ni Delfin, nagbalik siya sa Pilipinas kan taon 1956, asin sunod na taon pinakasalan si Exaltacion Gatasi Reforsado 21 anyos, tubong Bula. An saiyang familya nagtener sa Ciudad nin Naga asin nagka igua nin 5 aki: Fay ( Ocampo), Olga ( Edwards), Lina (Lopez) kambal na sinda Fidel asin Rodel.

Si Delfin Domogma Jacinto nagadan kan October 24 , 1980 edad 92. Si Delfin, iyo an istorya nin sarong pobreng tawo na nagsakripisyo sa ibang lugar matawan sanang marhay na pagbuhay an familya. Inot na pig tios an kasakitan sa trabaho sa dayuhan na lugar, itinaya an buhay sa giera sagkod na namuhay siyang kuntento sa frutas kan saiyang sakripicio. Sa istorya ni Olga, saiyang pinag mawot, na an gabos na sakripisyo nin sarong bikolano arog ni Delfin magserbeng legacia nin kada Pilipino na dai matawaran sa higos, sakripisyo, asin isog sa pakipaglaban sa buhay. (first published in Sumaro Bikolnon in 2017)